Kerstdrankjes brouwen met wodka

Voor onderhoudende experimenten heb je niet per se een groot laboratorium nodig. Met wat wodka en een sinaasappel kun je etherische olie maken. En een merel dronken voeren.

Van een Leidse bèta hoorde ik een verhaal over een scheikundestudent die, jaren geleden inmiddels, van een lading natrium af moest. Natrium, voor de duidelijkheid, is in zuivere vorm nogal reactief; het ontbrandt makkelijk, bijvoorbeeld als het in aanraking komt met water. Na wat hoofdbrekens bedacht de student de volgende oplossing: doe het natrium in een stopfles, sluit die af met een kurk en kieper de fles in de gracht. Het water sijpelt dan langzaam door de kurkdeksel waardoor het natrium heel geleidelijk reageert. Briljante oplossing.

Ergens in deze briljante oplossing zit een fatale denkfout. Kort nadat de student de fles in de gracht gooide, kwam alle natrium tegelijk tot ontbranding. Volgens de overlevering gebeurde dat met zoveel geweld dat in de hele omliggende stadswijk het rioolwater uit de wc’s omhoog kwam.

De student die het verhaal vertelde, hield het op een broodje aap. Niets is minder waar. De scheikundige in de geschiedenis is mijn oom Jan, de oudere broer van mijn vader. Over hem doen in de familie verhalen de ronde die je kunt samenvatten met de trefwoorden ontploffing, krater en roetwolk. In één familieanekdote komt geen ontploffing voor, maar wel een liter sterke alcohol. Het is een experiment dat je thuis kunt uitvoeren met een sinaasappel, vijftien kruidnagels, een liter wodka, een stuk stevig draad en een grote stopfles. Het heet "Hoe zorg ik dat de merels stomdronken uit de boom vallen?"

De uitvoering is vrij eenvoudig. Steek de kruidnagels in de schil van de sinaasappel en rijg er een draad doorheen zodat je hem in de stopfles kunt hangen. Dat kan een beetje een priegelklus zijn; gebruik een lange stopnaald en rijg eventueel eerst een dun stuk garen waar je later de draad aanknoopt door de sinaasappel. Giet vervolgens de wodka in de grote stopfles en knutsel een constructie om de sinaasappel in de fles te hangen, maar wel op zo’n manier dat hij boven het vloeistofoppervlak hangt. Sluit de fles en zet de constructie op een plek waar je hem goed kunt zien; op tafel, in de boekenkast of in de vensterbank.

De komende weken verandert de inhoud van de fles langzaam. Alcohol en water uit de wodka verdampen en condenseren op de sinaasappel, daar wordt etherische olie uit de schil geëxtraheerd en de drank met etherische olie druppelt vervolgens van de sinaasappel terug in de wodka. En zo een paar weken door. In de loop van de tijd zul je zien hoe de drank langzaam een diep oranje kleur krijgt.
Na een aantal weken, laten we zeggen: de maandag voor kerst, ben je klaar voor de volgende stap. Kook in een pannetje 250 gram suiker met 250 milliliter water tot je een siroopje krijgt. Haal ondertussen de sinaasappel uit de fles (en gooi hem in de achtertuin, dat is het gedeelte met de dronken merels) en meng de overgebleven drank met de afgekoelde siroop. Klaar om te drinken na het kerstdiner.

Wat moet je intussen met de overgebleven wodka? In een van de komende afleveringen gaan we DNA isoleren, daar heb je ijskoude alcohol bij nodig.
Je kunt de drank ook gebruiken om koffielikeur te maken. Kook daarvoor siroop van twee deciliter water, vijftig gram oploskoffie en een kilo suiker. Het lijkt in eerste instantie misschien onmogelijk om zoveel suiker op te lossen in zo weinig water, maar geloof me: het werkt. Breng het mengsel aan de kook, laat het daarna afkoelen en doe het met een doorgesneden vanillepeul, de wodka en 250 ml goedkope rum in een stopfles. Laat een week of vier staan en zeef het mengsel dan door een doek.

Auteur: Ernst Arbouw