Kernreactor in de achtertuin

Voor onderhoudende experimenten heb je niet per se een groot laboratorium nodig. Waterstofperoxide kun je ontbinden met kaliumjodide en afwasmiddel. En schuimen dat het doet!

Toen de buren van de Amerikaanse middelbaar scholier David Hahn 26 juni 1995 thuiskwamen van hun werk, troffen ze een onalledaags schouwspel. Mannen in witte maanpakken zaagden Hahns tuinschuurtje in stukken. Anderen waren met een soort sciencefictionapparaat de tuin aan het stofzuigen. De brokstukken van het schuurtje werden verpakt in zwarte vaten met een felgeel stralingssymbool. Toen verontruste buurtbewoners vroegen wat er aan de hand was, kregen ze het antwoord dat mannetjes in witte maanpakken altijd geven: “Maakt u zich geen zorgen.”

Als de buurtbewoners hadden geweten wat er werkelijk gebeurd was, hadden ze zich wél zorgen gemaakt. Hahn probeerde een nucleaire kweekreactor te bouwen en – verontrustend – het was bijna gelukt. Met bij elkaar gesprokkelde ingrediënten – een ampul radiumverf uit een antieke klok, americanicium-241 uit afgeschreven rookmelders, thorium uit kousjes van gaslantaarns en lithium uit oplaadbare batterijen – knutselde hij een neutronenkanon in elkaar om uranium-233 te maken, de brandstof voor zijn minikernreactor.

Het verhaal staat in The Radioactive Boyscout (Villard Books, 2004). Wat het meeste opvalt is dat Hahn een enorm talent voor scheikunde en natuurkunde heeft, terwijl hij tegelijk oliekoekendom en kinderlijk naïef is. Het is verbijsterend dat hij keukenhandschoenen en een oud gasmasker gebruikte als bescherming tegen radioactieve straling.

Jongens als David Hahn heb je overal. De meesten gaan op een bepaald moment door een scheikundefase: fikkies stoken en dingen opblazen is een jager-verzamelaardingetje. In de Amerikaanse staat Texas nemen ze de dreiging van bommenmakende pubers met een eigen amfetaminelab zo serieus dat het sinds kort verboden is om zomaar een erlenmeyer in huis te hebben. Voor de volledigheid: je kunt in Texas zonder al te veel gedoe een machinegeweer kopen.

Om te voorkomen dat knutselende adolescenten onheil aanrichten, is het ook een stuk moeilijker aan benodigdheden voor huis- tuin en keukenproefjes te komen. Het belangrijkste ingrediënt voor de proef van deze week, waterstofperoxide (dertig procent), kon je tot voor kort bijna overal kopen. Helaas is het een belangrijk ingrediënt voor TATP (triaceton triperoxide), de explosieve stof die werd gebruikt bij de terreuraanslagen in Londen. Daardoor is het tegenwoordig lastig verkrijgbaar. Gelukkig kun je bij de drogist nog wel drie procent waterstofperoxide krijgen. Dat werkt ook, maar minder goed.

Verder heb je kaliumjodide nodig. Ook niet overal te koop, maar te vervangen door een flinke scheut betadine. Of bloed. Het derde ingrediënt, afwasmiddel, wordt voorlopig nog vrij verkocht.

Vul een maatcilinder of een hoog en smal (en hittebestendig) glas met waterstofperoxide en afwasmiddel en doe daar een schep kaliumjodide bij. De kaliumjodide (KI) werkt als katalysator voor de ontbinding van waterstofperoxide (H2O2) in water (H₂O) en zuurstof (O₂). (2 H₂O₂ ⇒ 2 H₂O + O₂). Het afwasmiddel zorgt voor schuim. Écht schuim. Vanwege de enorme hoeveelheid staat de proef op internet bekend als “olifantentandpasta”.

Hahn meldde zich na school bij de marine waar hij nu werkt als matroos op het nucleair aangedreven vliegdekschip USS Entreprise. Officieren doen hun best hem bij de kernreactor weg te houden. Zijn tuinschuurtje ligt opgeslagen in een zoutmijn in Utah, naast resten van het ongeval in de kerncentrale op Three Mile Island bij Harrisburg.

Auteur: Ernst Arbouw