Ontstaan Mansholt-leerstoel

De Mansholt-leerstoel is een zogeheten bijzondere leerstoel, ingesteld aan Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, op verzoek van de Stichting voor Hoger Landbouw Onderwijs (VHLO). Het eerste initiatief daartoe is in 2000 genomen door een werkgroep uit de PvdA. Sinds 1 september 2005 is prof.dr. Dirk Strijker benoemd tot bijzonder hoogleraar Plattelandsontwikkeling.

De Stichting VHLO is opgericht in 1906. Het statutaire doel is te voorzien in de behoefte aan hoger landbouwonderwijs. In recente jaren is de stichting vooral betrokken geweest bij het organiseren van cursussen op het grensgebied van landbouw en maatschappij. Naast de Mansholt-leerstoel houdt de stichting nog twee leerstoelen aan de Rijksuniversiteit Groningen in stand, 'Agrarisch Recht' aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid (prof.mr. D.W. Bruil) en 'Regionale Geschiedenis' (prof.dr. M.G.J. Duijvendak) aan de Faculteit der Letteren. Voorzitter van de stichting is mevrouw S. de Jong, burgemeester van Leek, secretaris/penningmeester is drs. H. Oosterman, senior-adviseur bij NICE-opleidingen in Amersfoort en binnenkort burgemeester van Ooststellingwerf.

Het echte initiatief voor het instellen van de Mansholt-leerstoel is genomen door een werkgroep uit de PvdA-Groningen en Drenthe. Die werkgroep bracht begin 2000 een pamflet uit met als titel 'Kansen op het Veen'. Visueel centraal in het pamflet staat de Mansholtleerstoel aan de RUG. De RUG heeft het initiatief vanaf het eerste moment van harte ondersteund, en het duurde dan ook niet lang voordat er een zogeheten Structuurrapport voor de bijzondere leerstoel was. De omschrijving van de bijzondere leerstoel was daarin verruimd tot Plattelandsontwikkeling. In de nadere omschrijving bleef het Veenkoloniale gebied centraal staan: … de sociaal-ruimtelijke ontwikkeling van plattelandsgebieden in Noord-Nederland, in het bijzonder de Gronings-Drentse Veenkoloniën. Ook werd in het Structuurrapport vastgesteld dat de leerstoel ondergebracht zou worden bij de basiseenheid Culturele Geografie van de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen. Omdat een bijzondere leerstoel ingesteld wordt door een andere instantie dan de universiteit zelf, werd afgesproken dat de al bestaande Stichting VHLO ingeschakeld zou worden om de leerstoel in te stellen.

Ook al was alles procedureel vlot en netjes geregeld, de financiële middelen ontbraken. De initiatiefgroep probeerde allerlei partijen te interesseren om geld voor de leerstoel beschikbaar te stellen. Dat had onvoldoende resultaat, tot op 16 februari 2004 een algemeen overleg van de Tweede-Kamercommissies Landbouw en Economische Zaken met minister Veerman plaatshad in Veendam. Op de agenda stond de sociaal-economische situatie in de veenkoloniën, met name wat betreft de landbouw in dat gebied. Het was eerste keer dat zo’n commissievergadering buiten Den Haag plaatsvond. In dat overleg werd door PvdA- kamerlid Waalkens (lid van de eerder genoemde werkgroep) wederom op de wenselijkheid van het instellen van de Mansholtleerstoel gewezen. Minister Veerman zegde ter plaatse de medewerking van zijn ministerie toe (zie Verslag van een Algemeen Overleg). Ook na die toezegging heeft het nog een tijd geduurd voor de bijzondere leerstoel ingesteld en de bijbehorende vacature vervuld kon worden.

Al in het pamflet 'Kansen op het veen' is de leerstoel gekoppeld aan de naam Mansholt. Mansholt was namens de PvdA minister van landbouw van 1945 tot 1958. Vervolgens was het de eerste Europese Commissaris voor Landbouw, (van 1958 tot 1973), en krap een jaar Voorzitter van de Europese Commissie (1972-73) (zie de persoonsbeschrijving van Mansholt in het Biografisch woordenboek van Nederland). Mansholt is te beschouwen als de vormgever van het Europees landbouwbeleid. Aan het eind van zijn Europese carrière werd hij zich meer en meer bewust van de negatieve aspecten van dat beleid, en meer algemeen van de milieuproblemen die de wereld bedreigen.