Open science verankeren in het DNA van onze universiteit - Interview met Chief Open Science Ana Ranitovic

Het Open Science Programme van de RUG ondersteunt de academische gemeenschap bij de transitie naar open onderzoek en onderwijs. In dit interview deelt Ana Ranitovic, Chief of Open Science en programmamanager, de belangrijkste resultaten van de eerste programmafase (2021-2023) en kijkt ze vooruit naar de komende jaren: Hoe zal open science de toekomst van onderzoek en onderwijs aan onze universiteit verder vormgeven?

De eerste fase van het Open Science Programme is afgerond. Welke rol speelt open science nu aan onze universiteit? Wat is er bereikt?

De oplevering van de eerste fase van het Open Science Programme (OSP) is een belangrijke mijlpaal voor onze universiteit en legt de basis voor een cultuur van openheid in onderzoek en onderwijs. We zijn enorm trots op onze prestaties, die ook in cijfers kunnen worden vertaald - bijvoorbeeld bijna 100% open access voor tijdschriftartikelen, de financiering van 47 open access boekprojecten, de lancering van ons Open Science Public Engagement Seed Fund, toegekend aan negen innovatieve initiatieven voor public engagement.

Maar deze cijfers zijn slechts een deel van het verhaal. Net zo belangrijk is de onzichtbare infrastructuur die we hebben opgebouwd, zoals baanbrekende inspanningen die onderzoekers nu in staat stellen FAIR-gegevens te genereren en te delen, inclusief de ontwikkeling van een gids voor FAIR “restricted access” gegevens om door confidentiality restrictions te navigeren. Deze ontwikkelingen achter de schermen zorgen ervoor dat open science niet alleen mogelijk is, maar ook naadloos aansluit, en ze leggen de basis voor de volgende fase van het programma.

Waar richt de tweede fase van het Open Science Programme zich op? Wat willen jullie bereiken tijdens deze tweede fase?

De tweede fase van het Open Science Programme betekent een nieuw hoofdstuk - een hoofdstuk dat dieper gaat dan het stimuleren van open science en het volledig inbedt in ons universitaire DNA. Onze focus ligt nu op het maken van open wetenschap niet alleen als een set tools of praktijken, maar als een integraal onderdeel van de manier waarop we onderzoek doen, lesgeven en samenwerken met de maatschappij.

In deze fase heeft een grootschalige cultuurverandering onze hoogste prioriteit. Dit betekent concreet: werken aan de integratie van open wetenschap in ons programma Erkennen en Waarderen, tot het ontwikkelen van het benodigde beleid, zoals voor Open Education, tot het uitbreiden van de ondersteuning voor FAIR-gegevens door het opleiden van data stewards. We stimuleren ook nieuwe en duurzame modellen van wetenschappelijk publiceren, zoals diamond open access, door University of Groningen Press (UGP) te versterken.

Dit doen we niet alleen. Het OSP werkt nauw samen met de onderzoeksgemeenschap en sluit aan bij nationale en internationale initiatieven, zodat we samenwerken en bijdragen aan een brede beweging richting open science. Dankzij deze samenwerking en de volledige steun van het universiteitsbestuur, de faculteiten, University Services, het CIT en niet te vergeten de Universiteitsbibliotheek kunnen we de uitdagingen met veel enthousiasme tegemoet treden.

We werken niet alleen aan een universiteit die nog opener wordt - we creëren een impactvolle instelling die het voortouw neemt bij het vormgeven van de wetenschap van de toekomst, en de RUG-gemeenschap kan er trots op zijn dat ze deel uit te maakt van deze transformatie.

Welke impact hebben deze plannen op de RUG-gemeenschap?

De RUG-gemeenschap zal zowel subtiele als ingrijpende veranderingen meemaken naarmate open science meer en meer ingebed raakt in onze academische wereld.

Voor onderzoekers en docenten zal een groot deel van deze overgang, zoals het toepassen van FAIR data en software standaarden en Diamond open access, als vanzelfsprekend aanvoelen. Het doel is om deze nieuwe praktijken zo goed te integreren dat ze zonder verstoring de standaard worden.

Toch zal de bredere impact niet onopgemerkt blijven. Samen met het College van Bestuur hebben we ambitieuze doelen geformuleerd voor deze fase, om ervoor te zorgen dat open science bijdraagt aan digitale soevereiniteit, onze afhankelijkheid van commerciële uitgevers en leveranciers vermindert en een grootschalige culturele verandering bevordert. Als gevolg hiervan zal de RUG-gemeenschap hopelijk profiteren van meer autonomie en onafhankelijkheid in de manier waarop we kennis delen en onderzoek doen.

Studenten en onderzoekers zullen ook een betere toegang krijgen tot onderwijsmateriaal, omdat we de kosten voor licenties en abonnementen verminderen. Daarnaast zullen onze inspanningen op het gebied van public engagement, zoals de oprichting van een Citizen Science Hub waarvoor we momenteel een voorstel voorbereiden, diepere banden tussen de universiteit en de samenleving bevorderen, waardoor burgers zich kunnen inbrengen in en profiteren van academisch onderzoek.

Met deze initiatieven werken we niet alleen aan een universiteit die nog opener wordt - we creëren een impactvolle instelling die het voortouw neemt bij het vormgeven van de wetenschap van de toekomst, en de RUG-gemeenschap kan er trots op zijn dat ze deel uit te maakt van deze transformatie.