Pandemie en stimuleringsfondsen kunnen klimaatdoelen dichterbij brengen – of niet

‘Het is verschrikkelijk om een crisis te verspillen,’ zegt Klaus Hubacek. Een internationaal team van wetenschappers, geleid door Yuli Shan en Klaus Hubacek van de RUG, heeft berekend hoe verschillende scenario’s voor economisch herstel de uitstoot van broeikasgassen en het klimaat beïnvloeden. Hun resultaten zijn op 22 december 2020 gepubliceerd in het tijdschrift Nature Climate Change.

De lockdowns en de wereldwijde recessie waartoe de COVID-19 pandemie heeft geleid, hebben de uitstoot van broeikasgassen verminderd, en die invloed zal nog wel enkele jaren aanhouden.

Doelstellingen Parijs

‘De afname in 2020 kan ons terugbrengen naar de emissieniveaus van 2006-2007, zegt RUG-milieuwetenschapper Yuli Shan, de eerste auteur van het artikel. De uitstoot van kooldioxide door de industrie kan in de periode 2020 tot 2024 tussen de 3,9 en 5,6 procent lager uitvallen dan werd verwacht vóór de pandemie. Shan: ‘Deze daling zal ons helpen de doelstellingen te halen van de klimaatafspraken van Parijs, al is het nog niet voldoende.’ Maar landen werken ook aan stimuleringspakketten om hun economie weer aan te jagen en dat zal een invloed hebben op emissies.

Economisch-impactmodel

Shan en zijn collega’s uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en China gebruikten een onlangs ontwikkeld economisch-impactmodel om de directe en indirecte effecten van de lockdowns te berekenen, net als die van de herstelpakketten in verschillende scenario’s. De berekeningen zijn uitgevoerd voor de economieën van 41 landen die samen goed zijn voor 90 procent van de wereldeconomie. ‘We deden dit voor complete wereldwijde productieketens’, legt Shan uit. ‘Als bijvoorbeeld productie van bepaalde goederen stopt in China, heeft dat ook gevolgen voor productie in de VS of Europa.’

Stimuleringsgelden

De berekeningen zijn verder uitgevoerd voor stimuleringsgelden die naar vijf verschillende economische categorieën gaan (bouw, maakindustrie, dienstensector, gezondheidssector en huishoudens) en voor verschillende beleidsdoelen. ‘Deze sectoren verschillen in de hoeveelheid koolstofuitstoot die ze veroorzaken’, legt Shan uit. De resultaten van de verschillende scenario’s zijn vervolgens uitgedrukt in de hoeveelheid uitgestoten broeikasgassen.

Crisis verspillen

‘De modellen laten zien dat er zonder structurele veranderingen een V-vormige reactie is’, zegt Hubacek. In dat geval zal de uitstoot na een scherpe daling weer snel toenemen tot niveaus van voor de crisis, of misschien wel erboven. ‘Onze resultaten laten de verschillen zien tussen de scenario’s.’ De uitstoot kan dalen met 6,6 gigaton koolstof (-4,7 %) of toenemen met 23,3 gigaton (+12,1 %). ‘Het kan dus zomaar de verkeerde kant opgaan’, aldus Hubacek. ‘En het is verschrikkelijk om een crisis te verspillen.’

Duurzame energie

Stimuleringspakketten moeten gericht zijn op innovatie, de energietransitie ondersteunen en huishoudens helpen om over te schakelen op duurzame energie. ‘Al dit geld uitgeven aan koolstof-intensieve sectoren zoals de luchtvaart stuurt ons de verkeerde kant op. Het is veel zinvoller het openbaar vervoer en treinverbindingen te verbeteren.’ De boodschap van Hubacek is dat we de flinke deuk die de COVID-19 crisis heeft gemaakt in de uitstoot van broeikasgassen moeten gebruiken. ‘Deze crisis is verschrikkelijk, maar het is ook het moment om in actie te komen tegen klimaatverandering. We zijn nu in de positie daar iets aan te doen.’

Risico lenen

Maar er is ook een risico: regeringen lenen vele miljarden voor de stimuleringspakketten. De toename van de nationale schuld betekent dat er de komende decennia minder geld is om te investeren. ‘Dus als we nu geen geld stoppen in koolstof-arme alternatieven zal het ook niet snel meer gebeuren.’ Dit zou betekenen dat de uitstoot van broeikasgassen sterker zal toenemen dan voor de pandemie was berekend.

Juiste keuzes

‘Ons volgende project is om de Europese economie in meer detail te bestuderen, maar wel in de context van ons wereldwijde model. Dus we blijven kijken naar volledige productieketens.’ Hubacek hoopt dat regeringen de juiste keuzes gaan maken. ‘Op dit moment kan het twee kanten op gaan: we kunnen de opwarming van de aarde laten toenemen, of juist sterk afremmen.’

Kort & bondig

De coronacrisis heeft de wereldeconomie tot stilstand gebracht. Daardoor daalde de uitstoot van broeikasgassen door energiecentrales, de industrie, transport enzovoorts. Die lagere uitstoot zorgt voor minder opwarming van de aarde. Maar inmiddels zijn regeringen bezig grote hoeveelheden geld in economisch herstel te stoppen. Milieuwetenschappers en economen laten via hun onderzoek zien hoe belangrijk het is waar dat geld naar toe gaat. Investeren in verduurzaming en in openbaar vervoer zal de opwarming van het klimaat afremmen. Maar investeringen in economische sectoren die draaien op fossiele brandstof maken de opwarming juist veel erger.

Nadere informatie

• Referentie: Yuli Shan, Jiamin Ou, Daoping Wang, Zhao Zeng, Shaohui Zhang, Dabo Guan, Klaus Hubacek: Impacts of COVID-19 and fiscal stimuli on global emissions and the Paris Agreement, Nature Climate Change, 22-12-2020; https://www.nature.com/articles/s41558-020-00977-5
• Contact: Dr. Yuli Shan en prof.dr. K.S. Hubacek