PhD defence T.R. (Tanja) Zijp

Optimaliseren van behandeling met tacrolimus bij orgaantransplantatie

Solide orgaantransplantatie is een effectieve, levensreddende interventie om de orgaanfunctie te herstellen. Het belangrijkste aandachtspunt na transplantatie is het voorkomen van afstoting van het orgaan. Daarom worden patiënten behandeld met immunosuppressieve medicatie, waarbij tacrolimus een hoeksteen in de behandeling is. De therapie met tacrolimus is complex vanwege een delicaat evenwicht tussen effectiviteit en bijwerkingen, en een grote variabiliteit in blootstelling bij een vaste dosis. Daarom wordt voor tacrolimus de dosis gepersonaliseerd op basis van gemeten geneesmiddelconcentraties (dit wordt Therapeutic Drug Monitoring genoemd). 

Het doel van dit proefschrift van Tanja Zijp was om de therapie met tacrolimus te optimaliseren bij ontvangers van een solide orgaantransplantaat.  Tacrolimus is een middel dat levenslang moet worden gegeven na transplantatie en waarvan de behandeling goed moet worden gemonitord om werkzaamheid te verbeteren en bijwerkingen te voorkomen. Hierbij lijkt volbloed niet de juiste maat: nu we sensitievere analysemethoden hebben, kan ook in plasma kan worden gemeten, wat in theorie een betere meting lijkt omdat het een relatie heeft met de vrije (actieve) concentratie. Verder lijken de orale vorm (tablet versus capsule) uit te maken in de wisselwerking met een antischimmelmiddel, en lijkt ook de opname en/of afbraak bij mannen en vrouwen en vrouwen in de menopauze verschillend te zijn. Beiden waren nooit eerder bij solide transplantaatontvangers gerapporteerd. Als laatste testte Zijp methoden om gebruik in het kader van therapietrouw aan de medicatie te testen, gebruikmakend van een slim pilpotje en een haaranalyse in een lok hoofdhaar.

Promovendus Tanja Zijp: ‘Het eerste deel beschrijft verschillende benaderingen voor de bioanalyse van tacrolimus, waaronder metingen in verschillende vormen van patiëntmateriaal, het verbeteren van een systeemconfiguratie voor routine metingen en de ontwikkeling van een meetmethode voor tacrolimus in plasma. 

Het tweede deel richt zich op klinische variabiliteit en de verschillende factoren die kunnen bijdragen aan verschillen in gemeten tacrolimus concentraties, zowel tussen patiënten als binnen eenzelfde patiënt in de loop van de tijd. Het beschrijft hoe twee tacrolimus formuleringen een verschillende mate van geneesmiddelinteractie vertonen, en de invloed van geslacht en menopauzestatus op tacrolimus concentraties. 

Het derde deel behandelt het objectief monitoren van geneesmiddelgebruik met behulp van slimme medicijnverpakkingen en bioanalytische methodes, waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van nieuwe slimme medicijnverpakkingen en het gebruik van bioanalytische methoden als hulpmiddel voor het meten van therapietrouw, beiden om personalised medicine (op het individu afgestemde zorg) mogelijk te maken.’