Philip Melanchthon's moral philosophy between Scholasticism and Lutheranism
| Promotie: | Dhr. M.J. (Michiel) Hoeckx |
| Wanneer: | 24 oktober 2022 |
| Aanvang: | 12:45 |
| Promotor: | prof. dr. L.W. (Lodi) Nauta |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Wijsbegeerte |
Hoe past de morele filosofie van Melanchthon binnen het grotere geheel van zijn denken?
In zijn proefschrift bestudeert Hoeckx de morele filosofie van de humanist en reformator Philippus Melanchthon (1497-1560). Hoe past de morele filosofie van Melanchthon binnen het grotere geheel van zijn denken, en zijn verhouding tot zowel de middeleeuwse scholastiek als Luther en de Lutherse traditie?
Hoewel zijn naam vandaag de dag onbekend is bij het grote publiek, behoorde Melanchthon tot de meest vooraanstaande geleerden van zijn tijd. Als auteur van handboeken op tal van uiteenlopende terreinen, waaronder de morele filosofie, groeide hij uit tot een van de meest gelezen auteurs van Europa. Veel van die geschriften verraden zijn humanistische achtergrond, waarbij ‘humanist’ in deze context begrepen moet worden als iemand met een speciale voorliefde voor de taal en cultuur van de Klassieke Oudheid.
Hoeckx beargumenteert dat Melanchthon’s gedachtegoed het beste begrepen kan worden in termen van de driedeling filosofie, wet, en evangelie. Dit betekent niet dat de externe discipline die volgens Melanchthon het domein vormt van de filosofie mensen voor God rechtvaardigt. Dit geldt ook niet voor de hogere, innerlijke gehoorzaamheid die de wet vraagt. Rechtvaardiging blijft afhankelijk van de vergeving en verzoening zoals verkondigd door het evangelie. Maar voor Melanchthon neemt dit niet de noodzaak weg van een innerlijke vernieuwing. Noch gaat het ten koste van de menselijke vrijheid om aan deze transformatie tegemoet te komen door middel van discipline. Deze in de kern eenvoudige zienswijze verklaart zowel zijn kritiek op de middeleeuwse scholastiek, als zijn soms moeizame relatie met Luther en de Lutherse traditie. De vasthoudendheid waarmee hij zijn ideeën verdedigt maakt dat het voor de moderne lezer zo sympathieke beeld van Melanchthon als de verpersoonlijking van gematigdheid moet worden opgegeven.