Giannozzo Manetti's New Testament

Giannozzo Manetti eerder dan Erasmus met humanistische Bijbelvertaling

Erasmus’ vertaling van het Nieuwe Testament  was niet de eerste humanistische Bijbelvertaling. De Florentijnse humanist Giannozzo Manetti (1396-1459) maakte in het midden van de vijftiende eeuw al een Latijnse vertaling van het Nieuwe Testament. Manetti's vertaalwerk is beïnvloed door dat van Lorenzo Valla. Valla is veel bekender (als voorloper van Erasmus), maar promovenda Annet den Haan laat in haar proefschrift zien dat zijn werk aan het Nieuwe Testament niet op zichzelf stond. Ook Manetti heeft zich met het vertalen van de Bijbel beziggehouden en daarvoor kreeg hij de ruimte aan het Vaticaanse hof. Veel ontwikkelingen die in de zestiende eeuw zouden doorzetten waren bij Manetti (in de vijftiende eeuw) al zichtbaar.

Manetti baseerde zijn vertaling op de Vulgaat, maar liet zich beïnvloeden door de humanistische ideeën over taal en vertaling die in zijn tijd opgeld deden. Manetti’s handschriftenverzameling is grotendeels bewaard gebleven en bevindt zich nu onder de Palatini in de Vaticaanse Bibliotheek. Op grond van zijn handschriften kan het vertaalproces van zijn Nieuwe Testament worden gereconstrueerd. Correcties en aanpassingen in Manetti’s eigen exemplaar van de tekst laten zien hoe zijn methode zich ontwikkelde. Ook zijn Griekse en Latijnse bronteksten zijn bekend. Verder heeft Manetti beschikking gehad over een exemplaar van Lorenzo Valla’s aantekeningen bij het Nieuwe Testament (de Collatio of Annotationes). Zijn opvattingen over correct vertalen, die hij uiteenzet in zijn traktaat Apologeticus, zijn deels ontleend aan Leonardo Bruni’s De interpretatione recta. Den Haans proefschrift beschrijft Manetti’s vertaaltheorie en -praktijk tegen de achtergrond van het Italiaanse humanisme van de vijftiende eeuw. Het omvat ook een kritische editie van zijn vertaling van het Nieuwe Testament.

Annet den Haan studeerde Letterkunde en Literatuurwetenschap: Nieuwe Filologie. Ze verrichtte haar onderzoek aan de Faculteit Wijsbegeerte, als onderdeel van het VICI-project 'Humanists as Philosophers: The Place of Renaissance Humanism in the History of Thought' van Prof.dr. L. W. Nauta. Den Haan gaat in februari voor een onderzoeksperiode naar het Koninklijk Nederlands Instituut Rome. 

http://irs.ub.rug.nl/ppn/386032599

Proefschrift: http://irs.ub.rug.nl/ppn/386032599