The digital medieval manuscript

De gevolgen van de digitalisering van het middeleeuwse handschrift

Het is wellicht een bekend gezicht: een middeleeuwse afbeelding, soms gepaard met een grapje of lollige tekst, scrolt voorbij op je sociale media feed. Het verwerken van middeleeuwse afbeeldingen in meme’s is tegenwoordig een populair tijdverdrijf. Het proefschrift van Suzette van Haaren gaat over deze digitalisering van middeleeuws materiaal. Ze onderzoekt de culturele en sociale gevolgen van het maken, de-contextualiseren, presenteren en bewaren van deze objecten. Van Haren doet dit door te kijken naar het gebruik van digitale middeleeuwse handschriften in online omgevingen. Hiermee onthult het proefschrift niet enkel het belang en de schoonheid van het digitale middeleeuwse handschrift, maar ook de invloed van technologie of cultureel erfgoed en ons leven in een bredere context.

De digitalisering van ons cultureel erfgoed is een zeer ingrijpende verandering voor hoe wij met erfgoedobjecten omgaan en hoe we naar de digitale ruimte kijken. De digitalisering wordt in eerste instantie vaak gebruikt om middeleeuwse boeken te preserveren, zodat ze minder vaak (fysiek) worden ingezien. Maar deze digitalisering zorgt ook voor een verandering van het object. Het maken van deze digitale handschriften is namelijk onderhevig aan verschillende technologische processen die invloed hebben op de originele objecten en afbeeldingen. Dergelijke processen zijn technologisch, maar ook culturele en sociale factoren zoals het instituut, het project, de geldstromen en de mensen die het digitaliseringswerk uitvoeren hebben invloed op het eindproduct dat wij uiteindelijk te zien krijgen. Dit proces zorgt voor nieuwe inzichten en perspectieven door middel van de-contextualisering. Dit geeft ruimte om het handschrift in een ander licht te zien, of het te plaatsen op plekken waar een nieuw publiek toegang krijgt tot de objecten. De onvermijdelijke digitalisering die plaatsvindt en de vernieuwingen die het met zich meebrengt schrijden alsmaar voort. Het is daarom volgens van Haaren zeer nodig om af en toe stil te staan bij wat deze technologische veranderingen betekenen, niet alleen voor het onderzoek naar handschriften maar ook voor de manier waarop het grote publiek kijkt naar dit soort erfgoedobjecten. Zulke reflectie biedt niet alleen een beeld van wat er is gebeurd, maar kijkt ook vooruit naar wat er komen gaat.

In bredere zin zegt van Haaren in haar onderzoek iets over hoe we tegenwoordig omgaan en denken over kunst- en historische objecten, maar ook over de alom groeiende invloed van digitale technologie op ons leven. Daarbij is de invloed van digitale wereld op kunst en cultuur, en de veranderingen die het teweegbrengt in de breedste zin, van groot belang.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/dc5d112a-9521-458a-97ee-b1d26027abdd