Organisatie

Nederlandse politieke partijen bouwen traditioneel op een organisatie waarin (democratische) besluitvorming plaatsvindt. Over het algemeen is dit een vereniging met volledige rechtspersoonlijkheid en is er de mogelijkheid om lid te worden. Aan het hoofd van deze partijorganisatie staat in principe het partijbestuur, dat meestal door leden wordt gekozen en zetelt in het hoofdkantoor, ook wel het partijbureau. De organisatie vormt van oudsher de brug tussen de leden van de partij en haar politieke vertegenwoordigers: in werkgroepen, commissies en/of nevenorganisaties kunnen leden elkaar ontmoeten, van gedachten wisselen en de koers van de partij mede bepalen. Bovendien kan een partijorganisatie regionaal en lokaal vertakt zijn. De partijorganisatie is onder andere verantwoordelijk voor de organisatie van congressen en evenementen, publicaties en campagnes. Hoewel het partijbestuur in Nederland traditioneel niet de politieke leiding heeft, is dit orgaan wel van grote invloed op de politieke koers. Zo is het partijbestuur verantwoordelijk voor de verkiezingsprogramma’s en de kieslijsten.

De Socialistische Partij heeft een tamelijk hiërarchische partijorganisatie, met de partijraad (bestaande uit de lokale voorzitters en het nationale bestuur) als hoogste partijorgaan. Hoewel de partij opkwam als een massapartij, kent de SP tegenwoordig de organisatorische kenmerken van een kaderpartij, waarin de partijtop de lijnen uitzet. Tussen 1981 en 2008 werd de rol van partijvoorzitter en politiek leider bovendien gecombineerd, hoogst ongebruikelijk in de Nederlandse politieke traditie. De SP-organisatie onderscheidt zich daarnaast door een strenge afdrachtregeling. Politieke vertegenwoordigers die namens de SP hun rol bekleden worden geacht een aanzienlijk deel van hun salaris aan de partij af te dragen. Mede dankzij deze regeling heeft de SP een goed gevulde partijkas. De jongerenorganisatie van de SP is in 2022 opgericht, nadat de SP in 2021 brak met haar toenmalige jongerenorganisatie ROOD. Deze breuk kwam voort uit een conflict over de koers van een deel van de jongeren, die door het partijbestuur werden getypeerd als ‘geradicaliseerde zolderkamercommunisten'.