PvdA jaaroverzicht 1980

Uit: L. Koeneman ‘Greep uit de politieke gebeurtenissen in Nederland gedurende het jaar 1980’ in: I. Lipschits (red.), Jaarboek 1980 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1981), 117-131, aldaar 127-129.

Op 20 maart kwam de PvdA net een alternatief beleidsplan voor het sociaal-economische beleid van het eerste kabinet-Van Agt. De PvdA ging hierbij uit van een half procent economische groei in 1980 (kabinet: nulgroei) en streefde naar handhaving van de koopkracht tot modaal. De PvdA verzette zich niet tegen kortingen op lonen, maar deze kortingen moesten vooral ten laste gelegd worden van de topsalarissen.

Half mei verklaarde Joop den Uyl dat hij zichzelf niet met Dries van Agt in één kabinet zag zitten. Den Uyl constateerde een verrechtsing van het CDA. Volgens hem koerste het CDA regelrecht aan op een tweede kabinet Van Agt/Wiegel. Ook partijvoorzitter Max van den Berg verklaarde in het VARA-programma In de Rooie Haan dat hij een kabinet van PvdA en CDA 'steeds meer een theoretische vraag’ vond worden.

In mei stelde het partijbestuur voor dat in het verkiezingsprogramna zou komen te staan dat Nederland kritisch, maar onvoorwaardelijk lid van de NAVO moest blijven. De leuze van het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) ‘Help de kernwapens de wereld uit, te beginnen met Nederland’ mocht niet in het program worden opgenomen. Dit voorstel betekende een overwinning voor fractieleider Den Uyl op de meer radicale leden in het partijbestuur.  Den Uyl gaf te kennen zich niet meer beschikbaar te willen stellen voor het lijsttrekkerschap voor de komende verkiezingen, indien de PvdA in haar verkiezingsprogram het IKV-standpunt - alle kernwapens uit Nederland - zou overnemen. Ten aanzien van de kernenergie week het partijbestuur echter af van de lijn-Den Uyl. Hier werd een voorkeur uitgesproken voor sluiting van de centrales in Borssele en Dodewaard.

Op 9 juni heeft het partijbestuur het ontwerpverkiezingsprogram Weerwerk gepubliceerd.

Op 10 juli werd in Utrecht een nieuw orgaan binnen de PvdA opgericht, het 'Trefpunt van Socialisme en Levensovertuiging'. Via dit trefpunt kunnen ideeën, plannen en activiteiten van levensbeschouwelijke organisaties, worden ingebracht in de PvdA en omgekeerd.

Op 9 september kwamen partijvoorzitter Van den Berg en fractieleider Den Uyl met een voorstel voor de verkiezingsstrategie. Na de verkiezingen wilde de PvdA bij voorkeur regeren met D'66 en de kleine linkse partijen, uitgezonderd de CPN. Indien een progressieve meerderheid niet haalbaar mocht zijn, zou in ‘open overleg’ gekeken worden naar een mogelijke combinatie van PvdA, D'66 en CDA. Bij dit laatste zette de PvdA wel vraagtekens, gezien de steeds conservatievere opstelling van het CDA. Maar Den Uyl sprak de hoop uit dat het CDA een progressievere koers zou gaan varen.

Op 27 september werd Den Uyl door de partijraad aangewezen als lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen in 1981. De partijraad wilde aanvankelijk wachten met het kiezen van een lijsttrekker tot het congres in februari 1981, gezien het standpunt van Den Uyl in de kernwapenkwestie. Dankzij een vurig pleidooi van partijvoorzitter Van den Berg die het zeer onverstandig noemde om geen lijsttrekker te kiezen in verband met de huidige ‘maatschappelijk demissionaire’ regering, werd Den Uyl toch zonder stemming gekozen tot lijsttrekker van de PvdA.

Ook in september besprak het partijbestuur een rapport van de Commissie Interne Partij democratie. Volgens dit rapport zouden partijcongres en partijraad voortaan hun oordeel dienen te geven over het onderhandelingsresultaat na afloop van en niet meer tijdens een kabinetsformatie, waarbij de PvdA is betrokken. Het partijbestuur nam deze conclusie over.

Op 8 december maakte het partijbestuur bekend dat er ruim 6000 amendementen op het ontwerpverkiezingsprogramma waren ingediend. Uit de pre-advisering van het bestuur bleek, dat de volgorde van prioriteiten verschoven was. Deze volgorde in het programma zou nu zijn:
a. herstel van de werkgelegenheid;
b. het op peil houden van de hulp aan de Derde Wereld;
c. bescherming van de collectieve voorzieningen en sociale zekerheid.

Ten aanzien van defensie adviseerde het partijbestuur de amendementen te aanvaarden waar in gesteld werd dat een kabinet mat de PvdA onmiddellijk meest gaan onderhandelen met de NAVO over het afstoten van vier á vijf kernwapen-taken. In 1985 zouden slechts een a twee kernwapentaken overblijven.