PSP jaaroverzicht 1986

Uit: L. Koeneman, P. Lucardie en I. Noomen, 'Kroniek 1986. Overzicht van de partijpolitieke gebeurte­nissen van het jaar 1986' in: R.A. Koole (red.), Jaarboek 1986 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1987), 15-61, aldaar 45-47.

Inleiding

Na de interne partijstrijd in het voorgaande jaar, die had geleid tot het vertrek van onder anderen het Tweede Kamerlid Van der Spek in december, leken in 1986 de gelederen in de PSP zich weer gesloten te hebben. Pas aan het einde van het jaar tekenden zich opnieuw twee stromingen af met betrek­king tot de bezinning op de eigen socialistische visie. Maar deze discus­sie werd tijdens het najaarscongres overigens rustig gevoerd.

Van der Spek

In januari ontstond binnen de PSP enige beroering, toen bleek dat oud-fractievoorzitter Van der Spek niet van plan was zijn Kamerzetel af te staan aan een vertegenwoordiger van de PSP, nu hij de partij verlaten had. Tot de verkiezingen wilde hij op persoonlijke titel lid blijven van de Tweede Kamer. Zowel partijbestuur als fractie zeiden de stap van hun voormalige fractievoorzitter te betreuren. Het zou in strijd zijn met de partij­opvat­ting dat zetels aan de partij en niet aan personen toebehoren. Door dit besluit van Van der Spek ging de fractie terug van drie naar twee vertegen­woordigers. Van der Spek rechtvaardigde zijn besluit onder andere door er op te wijzen dat hij in 1982 door de PSP met grote meerderheid tot lijst­trekker was gekozen. Het congres was op de hoogte van zijn strategische opvattingen. Bij zijn besluit speelde ook druk van medestanders een rol. Van der Spek zou zich aansluiten bij de nieuw opgerichte Partij voor Socialisme en Ontwape­ning. De Tweede Kamerfractie kwam door dit besluit van haar oud-voorzitter in financiële moeilijkheden, omdat een belang­rijk deel van de geldelijke steun voor fractieassistentie hierdoor wegviel.

Verkiezingen

Op 6 maart presenteerde de PSP het verkiezingsprogramma voor de periode 1986-1990. De totstandkoming was niet zonder pro­blemen verlopen. Twee weken eerder had de PSP de gehele oplage van het nieuwe programma vernietigd, toen bleek dat de ver­schillende hoofdstukken voorzien waren van cartoons die in de ogen van de campagnecommissie in vele gevallen verkeerd uitge­legd konden worden. In het nieuwe programma had men alle tekeningen verwijderd. De PSP zou zich in de campagne op twee thema's concentreren: het minderhedenbeleid en het beleid inzake ontwapening en veiligheid. In het verkiezingsprogramma stelde de PSP dat overheid en bedrijfsleven wettelijk ver­plicht zouden moeten worden om meer migranten in dienst te nemen. Een wettelijke quote­rings­regeling zou de enige moge­lijkheid zijn om de achterstelling en discri­minatie van mi­granten tegen te gaan. In samenhang hiermee pleitte de PSP in haar programma voor een 25-urige werkweek ter bestrijding van de werkloos­heid.

Onder het motto "Liever een gebroken geweertje nu dan gebroken illusies straks" voerde de PSP campagne rond het thema ontwa­pening en veiligheid. De partij pleitte onder andere voor een verbod op deelneming van Nederlandse bedrijven aan het Ameri­kaanse Strategic Defence Initiative (SDI).

De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen was teleurstellend voor de PSP. Volgens de opiniepeilingen was de kans groot dat de partij één zetel zou verliezen, maar het uiteindelijke resultaat was een verlies van twee zetels. Lijsttrekker Andrée van Es zou alleen terugkeren in de Tweede Kamer. Sinds het bestaan van de PSP (1957) had de partij één keer eerder slechts één zetel bekleed in de Tweede Kamer, namelijk in de periode 1977-1981. In het blad Bevrijding (nr. 6 (juni/juli)) constateerde redacteur en partij­bestuurs­lid Henk Branderhorst dat de mensen zich kennelijk niet voldoende herkenden in de wijze waarop de PSP te werk gaat. "We hebben ons misschien teveel geïnstitutionaliseerd, misschien hebben we ons teveel geconformeerd aan vaststaande ideeën over hoe en wat partijen "moeten" zijn. Misschien moeten we meer beweging dan partij zijn (...). Het lijken me vragen waarover we de komende perio­de maar eens goed moeten nadenken."

De "Ronde van Nederland"

Onder de noemer "Ronde van Nederland" organiseerde het partij­bestuur in de zomermaanden een discussie onder de afdelingen over het functioneren van de partij. Hoewel slechts een derde van de afdelingen hierbij betrokken was, oordeelde het bestuur dat de uitslag hiervan redelijk representatief was voor de partij als geheel. Op basis van de zeer uiteenlopende antwoor­den en suggesties kreeg het partijbestuur de moeilijke taak voorstellen te doen aan het najaarscongres, om de route uit te zetten voor "de weg omhoog". Naar aanleiding van het slechte verkiezingsresultaat besloot de partijraad op 23 augustus het initiatief te nemen "tot een open discussie ter stimulering van een proces van heroriëntatie". Een breed samengestelde commissie zou hiertoe voorstellen moeten maken voor het na­jaarscongres.

Najaarscongres

Op 22 november organiseerde de PSP haar 45e congres. Naast een aantal zaken van huishoudelijke aard (bespreking beleidsver­slagen, verkiezing partij­bestuursleden) stonden de voorstellen van de hierboven genoemde breed samengestelde commissie ter discussie. Als reactie op deze nota 'socialisme-debat' was door een meerderheid uit het partijbestuur een eigen voorstel geformuleerd. Het partijbestuur verzette zich namelijk tegen de suggestie van de congrescommissie om te komen "tot een herbezinning op socialistische doelstellingen als onderdeel van een politieke heroriëntatie". Discussie over de uitgangs­punten zou volgens het partijbestuur op een volgend congres niet de toon moeten zetten. "Dat roept weer het beeld van de navelstarende, verdeelde en doorzeurende partij op. Samen diskussiëren over hoe we onze (aktie-)praktijk kunnen verbete­ren lijkt ons een betere invalshoek". Uiteindelijk werd op het congres een compromis tussen beide voorstellen aangenomen. Het partijbestuur kreeg de opdracht een breed samengestelde com­missie in te stellen die landelijk en plaatselijk de discussie zou organiseren over de socialistische doelstellingen en een sociaal-economisch actieprogramma voor korte en lange termijn. Deze discussie zou moeten uitmonden in besluitvorming op een PSP-congres. In het najaar van 1987 zou in ieder geval aan het congres gerapporteerd worden over de stand van zaken.

Over de resultaten van de feminisering van de PSP was het congres niet tevreden: het constateerde dat op dit terrein in het afgelopen jaar geen vorderingen waren geboekt en sprak daarover haar afkeuring uit. Het partijbestuur werd opgedragen "alsnog de feminisering van de PSP ter hand te nemen door daartoe geëigende maatregelen te treffen".