Partijgeschiedenis

De Libertarische Partij (LP) werd op 20 oktober 1993 opgericht. In 1994 haalde ze bij de Tweede Kamerverkiezingen bijna 3000 stemmen (0,03%), in 2012 ruim 4000 (0,04%), in 2017 krap 1500 (0,01%). In 2021 trok zij onder de nieuwe naam ‘Libertaire Partij’ ruim 5000 stemmen (0,05%). De partij streeft volgens haar beginselverklaring naar ‘een samenleving waarin niemand wordt gedwongen, bedreigd of met geweld wordt aangevallen’, met zo groot mogelijke vrijheid voor elke burger en zo klein mogelijke overheid.

De oprichters van de LP, Barthold van Doorn, Hub Jongen en Stefan van Glabbeek, waren sympathisanten van het Libertarisch Centrum Nederland en geïnspireerd door de Amerikaanse Libertarian Party. Partijvoorzitter werd Toine Manders, die van 1994 tot 2014 ook politiek leider en lijsttrekker van de LP was. Hij was lid van de JOVD geweest maar vond de VVD te weinig libertair. Als jurist en belastingadviseur had Manders zijn beginselen ook buiten de politiek in praktijk trachten te brengen. In periode tussen 1994 en 2012 verloor de partij veel leden en ontplooide weinig activiteiten. Vooral op initiatief van Paul Schreurs werd de LP gereorganiseerd en gereactiveerd en nam het ledental vanaf 2011 weer toe. In 2014 namen enkele lokale afdelingen – zonder veel succes – deel aan de gemeenteraadsverkiezingen. In hetzelfde jaar veranderde de partij haar naam in Libertaire Partij (LP), maar zou die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 nog niet gebruiken. De lijst werd bij die verkiezingen aangevoerd door de in oktober 2016 tot voorzitter gekozen Robert Valentine, werkzaam bij de gemeente Amsterdam. Onder zijn leiding ging de partij een ‘rechts-progressieve’ koers varen. In 2021 volgde Schreurs hem op als partijvoorzitter, maar trad een jaar later weer af, na een verschil van mening met partijsecretaris (en penningmeester) Rik Kleinsmit over de strategie van de partij. Schreurs, die tevens voorzitter van de slapende Liberale Partij was, wilde meer nadruk leggen op website en ICT en minder op activiteiten voor de leden. Als voorzitter werd hij opgevolgd door Emma van Zoelen. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 trad zij af om zich volledig te kunnen richten op haar gezin en het afronden van haar PhD. Daarna nam Hugo Pfister haar positie over. Kleinsmit bleef secretaris, Tom Wentzel werd penningmeester. Valentine voerde de kandidatenlijst weer aan in 2021 maar werd in 2023 opgevolgd door Tom van Lamoen.

Ideologie en programma’s

De LP baseert zich volgens haar beginselverklaring op het libertarisme als ideologie die streeft naar zo groot mogelijke individuele vrijheid voor iedereen, gelijke rechten op zelfbeschikking en eigendom zonder dwang. Centraal staat het non-agressie principe: elke dwang is uit den boze, dus ook dwang door de overheid. De vrijheid van de een mag niet ten koste gaan van die van de ander. De overheid moet daarover waken, maar meer ook niet: als ‘nachtwakersstaat’ zorgt zij voor veiligheid naar binnen (politie en justitie) en buiten (defensie) maar laat sociale zekerheid, zorg, onderwijs enzovoort over aan het particulier initiatief. Anders dan de liberalen zien de libertaristen de overheid niet als marktmeester; toezicht op bedrijven en voorkomen van monopolies laten zij liever aan de rechter over.

In haar verkiezingsprogramma van 2017 pleitte de LP onder meer voor privatisering van onderwijs, legalisering van drugs en wapenbezit, forse verlaging van ‘onvrijwillige belastingen’ en uittreden uit de NAVO en de Europese Unie, tegelijk met aansluiting bij de Europese Vrijhandelsassociatie.

Het verkiezingsprogramma van 2021 leek iets gematigder; het bevatte een voorstel voor een vlaktaks van 25% op vermogen en een negatieve inkomstenbelasting oftewel een voorwaardelijk basisinkomen (voor burgers met een te laag inkomen) en voor privatisering van de ruimte – dat wil zeggen beheer van straten en plantsoenen door de bewoners –, voor meer concurrentie op de woningmarkt en de zorg, en voor afschaffing van overheidssubsidies voor de publieke omroep en voor het onderwijs (de overheid zou ouders wel vouchers moeten verstrekken). Daarnaast wilde de LP de burger meer macht geven via bindende referenda en directe verkiezing van de minister-president en burgemeesters. De Europese Unie zou zich tot vrijhandel moeten beperken; Europese Commissie en Europees Parlement zouden kunnen verdwijnen.

In het verkiezingsprogramma van 2023 sloeg de LP weer een iets radicaler toon aan: geen vlaktaks maar (op termijn) afschaffing van inkomsten, winst- en vermogensbelasting; afschaffing van minimumloon en AOW; vertrek uit de EU; geen referendum maar een constitutioneel hof; geen leerplicht maar vrij onderwijs. De LP streefde naar open grenzen en vrije migratie, maar eiste van immigranten wel dat ze binnen 90 dagen ofwel in hun eigen levensonderhoud voorzagen ofwel een sponsor aanwezen.

Partijorganisatie

Het ledental schommelde in de periode 2011-2017 tussen 100 en 200, maar steeg vervolgens tot 607 in 2021, waarvan ongeveer honderd actief waren (volgens het Jaarverslag van 2021). In Zuid-Holland, Gelderland, Zeeland en Noord-Holland werden provinciale afdelingen opgericht. De Nieuwsbrief Libertair Perspectief bereikte naast de leden ook ruim 1400 abonnees die geen partijlid waren.