Partijgeschiedenis

De afkorting JA21 staat voor 'het Juiste Antwoord' maar ook voor de voorletters van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga, die op 26 november 2020 uit Forum voor Democratie (FVD) stapten en op 18 december met andere (oud-)partijgenoten de nieuwe partij oprichtten. De statutaire naam is Conservatieve Liberalen. Aanleiding voor de afsplitsing van FVD vormden racistisch getinte uitspraken van Thierry Baudet en zijn aanhangers binnen Forum, maar zijn sympathie voor corona-ontkenners speelde ook een rol.

Doel van JA21 is volgens haar statuten: 'een land met minder immigratie, een realistischer klimaatbeleid' en een 'democratischer bestuursmodel… met zo min mogelijk bevoegdheden voor Brussel'. De partij wil de Nederlandse normen, waarden en tradities 'zoveel mogelijk in ere houden'. Dit alles 'in een ondernemersvriendelijk klimaat waarin de overheid de belastingen voor de burgers zo laag mogelijk houdt en waarin de focus ligt op veiligheid, onderwijs en zorg waarbinnen de agent, de leraar en de verpleger pronkstuk in plaats van sluitstuk zijn.'

Eerdmans was (na een actief lidmaatschap van het CDA) Tweede Kamerlid voor de Lijst Pim Fortuyn geweest (van 2002 tot 2006) en vervolgens (van 2009 tot 2014) wethouder in Capelle aan den IJssel en (van 2014 tot 2018) wethouder in Rotterdam en politiek leider van de lokale partij Leefbaar Rotterdam. De journaliste Nanninga was sinds 2018 raadslid voor FVD in Amsterdam en sinds 2019 lid van Provinciale Staten (van Noord-Holland) en van de Eerste Kamer van die partij, tot haar uittreden in november 2020. Ook zes andere senatoren van FVD sloten zich aan bij JA21 (formeel heet hun fractie naar haar voorzitter, Bob van Pareren), evenals de drie europarlementariërs en dertig Statenleden.

Op de kandidatenlijst stond Eerdmans op de eerste plaats, gevolgd door het Eerste Kamerlid Nicky Pouw-Verwey en europarlementariër Derk-Jan Eppink. Lijstduwer was Nanninga. De lijst was – vanwege de tijdsdruk – niet door een ledenvergadering maar door het voorlopig partijbestuur vastgesteld en telde zes vrouwen en 24 mannen. Tien kandidaten hadden zitting in Provinciale Staten. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 haalde JA21 drie zetels.

Het verkiezingsprogramma van JA21, getiteld 'Het Juiste Antwoord', werd geschreven door een commissie onder leiding van Pouw-Verwey. Het was zoals de partijnaam al aankondigt, conservatief en liberaal. De partij pleitte voor beperking van immigratie, opvang van vluchtelingen in eigen regio en integratie van nieuwkomers in de dominante Nederlandse cultuur. Ze wilde de collectieve sector niet verder uitbreiden, de belastingvrije voet en de BTW verlagen en het arbeidsrecht versoepelen, vooral ten behoeve van het midden- en kleinbedrijf. Conservatief zou men ook het streven naar strengere straffen kunnen noemen, evenals de afwijzing van 'identiteitspolitiek' met positieve discriminatie en quotaregelingen. Subsidies voor kunst en cultuur zouden op grond van kwaliteit en niet diversiteit of inclusiviteit toegekend moeten worden. JA21 wilde abortus en euthanasie niet verder vergemakkelijken en wees 'socialistische middenschoolexperimenten' af: ook dat zou men conservatief kunnen noemen. Misschien zou men ook het klimaat- en energiebeleid als conservatief en liberaal kunnen aanduiden: JA21 pleitte voor aanpassing aan klimaatverandering in plaats van te proberen het klimaat zelf aan te passen. Ze wilde wel de dijken verhogen, maar niet het hele energiebeleid omgooien en de uitstoot van CO²  en stikstof verbieden; geen grote windturbines en zonnevlaktes of biomassacentrales, maar schone kolencentrales en aardgas handhaven en nieuwe kerncentrales bouwen.

Conservatief lijkt ook de afwijzing van politieke eenwording van Europa: de Europese Unie zou losser moeten worden en zich uitsluitend moeten richten op economische samenwerking. De partij koesterde bezwaren tegen de euro en wilde daarover een referendum laten houden. Wel hechtte ze sterk aan de NAVO en wilde ze meer geld besteden aan defensie, terwijl op ontwikkelingshulp bezuinigd zou moeten worden.

De eisen om een referendum mogelijk te maken en om burgemeesters te laten kiezen passen minder in het beeld van een conservatief-liberale partij. Men zou hier van (gematigd) populisme kunnen spreken, aangezien de partij stelt dat er een kloof ligt tussen 'de bevolking en de bestuurlijke elite... die om overbrugging vraagt'.