CD jaaroverzicht 1995

Uit: J. Hippe, P. Lucardie en G. Voerman. 'Kroniek 1995. Overzicht van de partijpolitieke gebeurte­nissen van het jaar 1995' in: G.Voerman (red.), Jaarboek 1995 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (Groningen 1996), 14-91, aldaar 27-30.

Inleiding

Na de verkiezingssuccessen van 1994 viel het jaar 1995 voor de CD tegen. Naast electorale concurrentie kreeg de partij van J.G.H. Janmaat bovendien te kampen met juridische tegenslagen.

Provinciale Statenverkiezingen

Bij de Provinciale Statenverkiezingen verloren de Cen­trumde­mo­craten een zetel in Utrecht, maar wonnen - op het nippertje - een restzetel in Noord-Brabant, terwijl de zetels in Noord- en Zuid-Hol­land gehand­haafd bleven. Het totaal aantal zetels bedroeg drie, evenals in 1991 (zie tabel 1). Concur­rentie met de van de CD afgesplitste Burgerpar­tij Neder­land en Nederlands Blok alsmede met de soortgelij­ke partij Patriottisch Demo­cra­tisch Appèl en de radicalere Centrum­partij '86 (CP'86) verklaren waar­schijnlijk deze stagnatie van de partij; ten opzichte van de Twee­de-Kamerverkiezin­gen 1994 leed de partij van Janmaat zelfs duidelijk verlies: van 2,5% naar 1% van de uitgebrach­te stem­men (evenveel als in 1991 bij de Statenverkie­zingen). Overi­gens behaalde geen van de concurrenten een zetel.

De CD weet haar geringe succes vooral aan het optre­den van VVD-leider Bol­kestein tegen het vreemdelingenbeleid. Een fusie met de afgesplits­te groeperingen leek de Centrumde­mocraten weinig aantrekkelijk. Ook afzon­der­lijk waren lang niet alle dissidenten die terug wilden keren tot de moeder­par­tij, daar welkom. De fusie­commissie van de CD - al lange tijd in func­tie - achtte samenwerking met CP'86 wel een se­rieuze optie, maar tegelij­kertijd niet verstandig vanwege de juridische proble­men waarmee beide partijen in 1995 te kampen hadden.

Vanwege het geringe aantal Statenzetels zag de CD haar hoop op een se­naats­zetel in rook opgaan. Het bestuur raadde de drie Staten­le­den aan, in mei op de lijst van de VVD te stemmen vanwege het - in zijn ogen - ver­wante standpunt over immigra­tie van Bolkestein.

Rechterlijke uitspraken

Op 28 maart 1995 veroordeelde het gerechtshof van Den Haag in hoger be­roep Janmaat, mevr. W.B. Schuurman en de CD zelf tot boetes van respec­tievelijk 2000, 1000 en 5000 gulden (waarvan de helft voor­waarde­lijk, met een proeftijd van twee jaar) wegens aanzet­ten tot haat, rassendiscrimina­tie en opzettelijke belediging (zie Jaar­boek 1994 DNPP, blz. 30-31). Janmaat en Schuurman hadden zich hieraan schuldig gemaakt in radio- en televisie-uitzen­dingen van de CD in de periode 1989-1993. Het Hof beves­tigde hier­mee de uitspra­ken van de rechtbank in 1994, maar verminderde de straf­fen.

Op 31 juni 1995 veroordeelde het gerechtshof van Arnhem het raadslid H. Selhorst tot zes maanden gevangenisstraf wegens handel in hard drugs. Hiermee werd het oordeel van de rechtbank bevestigd. Selhorst werd daarop door de CD geroy­eerd, maar behield vooralsnog zijn zetel in de Arnhemse ge­meenteraad.

Het in 1994 wegens fraude en wapenbezit veroordeelde en daarop geroyeer­de Purmerendse raadslid R. van der Plas werd in november vrijgesproken van de aanklacht wegens mishandeling van de schrijver A. Venema.

Afsplitsing?

In juni 1995 trachtten voormalige leden van CD en CP'86 een nieuwe extreem-rechtse partij op te richten, de Fundamen­talisti­sche Arbeiders­partij (FAP). Eén van hen was J. Janszen, in 1994 voor de CD in de gemeente­raad van Heerlen gekozen. Ook de leider van het Actiefront Natio­naal-Socialisten, E. Homan, zou bij de FAP be­trokken zijn. De oprichters vonden de CD te gematigd en vrees­den dat ook de CP'86 zich onder druk van een dreigend verbod zou gaan matigen dan wel opheffen. Het woord 'fundamen­talis­tisch' in de naam wekte echter misverstan­den, deelden oprich­ters C. Kusters en Homan later mee, zodat de naam veran­derd werd in 'FAP Arbeiderspartij'. Als voor­beeld diende de in Duitsland verboden Freiheitliche Arbeiterpartei, eveneens afgekort als 'FAP'. Onduidelijk bleef of de nieuwe partij meer zou worden dan een papieren constructie.

Optreden in gemeenteraden

In de maand november veroorzaakten raadsleden van de CD commotie bij de begrotingsbehandelingen in de raden van Den Haag, Hoorn, 's Hertogen­bosch, Rotter­dam en Utrecht met racis­tische opmerkingen en beledigingen aan het adres van de raad en het college van Burgemees­ter en Wethouders. In 's Hertogen­bosch kwam partijlei­der Janmaat zijn raadslid daarbij onder­steunen met een spandoek waarop de tekst 'CD vindt ook dit college zak­kenvullers' te lezen was. In Rotterdam en Hoorn leidden racistisch getinte uitlatingen van de CD-leden tot schermutselingen met verontwaardig­de raadsleden van andere partijen. Raadsleden van de CD deden overigens ook op andere wijze van zich spreken. In oktober werd een - intussen al uit de partij getre­den - raadslid in Leiden voor de zesde maal aange­houden wegens exhibitio­nistisch gedrag. In Heerlen werd het voormalig raads­lid Janszen - inmiddels uit de CD getreden en mede-oprichter van de FAP - ver­volgd wegens vals­heid in ge­schrifte: hij zou bij zijn verkiezing in 1994 een onjuist adres hebben opgegeven. In Eindhoven verlieten raads­leden de CD en sloten zich bij een lokale partij aan, omdat ze deelname van Cen­trumdemo­craten aan de IJzerbedevaart in België - een internatio­naal treffen van rechts-extremisten en natio­nalisten - afkeurden.

Reactie tegen CD

Op 29 november presenteerde de Leidse sociale wetenschap­per J. van Don­selaar zijn studie De staat paraat, geschreven in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Van Donselaar was na een verge­lijkend onderzoek tot de conclusie gekomen dat Nederland minder blokkades op­wierp voor nieuwe rechts-extreme partijen dan Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Hij pleitte voor een hogere drempel, bijvoorbeeld meer handtekeningen bij de inschrijving van een nieuwe partij door de Kiesraad. Minister van Bin­nenlandse Zaken H.F. Dijkstal stelde in zijn toespraak bij de presentatie voor dat partijen als de CD na een veroordeling voor racisti­sche uitlatingen geen recht meer zouden hebben op overheidssubsidie voor aan hen gelieerde stichtingen en evenmin recht op zendtijd voor radio en televi­sie. De subsi­dies van de overheid aan de neveninstellingen van de CD ble­ven ook in 1995 overigens omstreden; bij de Raad van State liepen vijf za­ken waarbij de partij beroep had aangete­kend tegen de weigering van het ministe­rie om subsidie uit te keren.

Al eerder had het Tweede-Kamerlid Th.C. de Graaf namens D66 voorge­steld (in een vraaggesprek met De Volkskrant van 1 juni) dat volksver­tegenwoordigers ook vervolgd zouden moeten worden voor racistische uitlatingen in Tweede Kamer of gemeenteraad; nu zijn zij parlementair nog onschendbaar. Het Landelijk Bureau voor Racis­mebestrijding (LBR) onder­steunde dit voor­stel, dat na de hiervoor genoemde incidenten in diverse gemeenteraden opnieuw actueel leek.

Tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen

Bij raadsverkiezingen in Noord-Brabant, vereist door herinde­ling van een aantal gemeenten, verloor de CD haar drie ze­tels in de raad van Den Bosch. Een lage opkomst en een geslaagde campagne van de PvdA in de buurten waar de CD sterk stond, zou­den dit verlies kunnen verklaren.

Partijcongres

Eind december had de CD het jaarlijkse congres willen houden. Onder andere vanwege de moeilijkheid om een ruimte te vinden - veel verhuurders weigerden aan de CD zaalruimte te verhuren - werd besloten het congres uit te stellen tot begin 1996.

Verwante organisaties

De Thomas Hobbes Stichting, het wetenschappelijk bureau van de CD, vertoonde in 1995 weinig activiteit. Men zocht een nieuwe directeur voor het bureau. Daarnaast besloot de Stich­ting de subsidie van het ministerie van Bin­nenland­se Zaken die volgens de minister in 1992 ten onrechte was uitge­keerd terug te storten, maar tegelijk in beroep te gaan tegen de beslissing van de minister.

De Stichting Politieke Kadervorming (Stipolka) bood kaderle­den een cursus aan waarin aandacht besteed werd aan politieke filoso­fie, economie en recht.

In juni besprak het hoofdbestuur de oprichting van een nieuwe jonge­renorga­nisatie. In dezelfde maand richtte een raadslid in 's Hertogen­bosch, J. van der Steen, een motorclub voor CD-leden op.