Afgelopen week verscheen er een artikel in Trouw (helaas niet publiek toegankelijk, hier een samenvatting van het bericht), waar de journaliste claimt dat de religiewetenschap een belangrijk onderzoeksveld laat liggen: de opkomst van nieuwe spiritualiteit. Dit onderzoek is vooral zo relevant, zegt zij, omdat het de secularisatie-these ontkracht. Ook zou dit onderwerp niet in het curriculum aan bod komen bij religiewetenschappen. Zij citeert Joep de Hart die deze stellingen zou beamen. Ze eindigt met een schriel lijstje van onderzoeksprojecten dat inderdaad, als het compleet zou zijn, die indruk bevestigt. Het artikel is om te lachen en huilen tegelijkertijd.

Ten eerste is de vraag of de populariteit van wat nu met ‘spiritualiteit’ wordt aangeduid de secularisatie these ontkracht, al jaren onderwerp van debat in de religiewetenschap en de sociologie van religie, in Nederland en internationaal. Het is een discussie die al sinds de jaren negentig gevoerd wordt. Het onderwerp is terdege uitgekauwd, nationaal en internationaal, zeker na de verschijning van het boek ‘The Spiritual Revolution’ in 2005. Bovendien is er, en wordt er nog steeds, veel onderzoek gedaan naar spiritualiteit, ook in Nederland. Het boek van Joep de Hart is daar een voorbeeld van, ik heb zelf afgelopen jaar een boek geredigeerd hierover dat zojuist bij Routledge is verschenen, Stef Aupers en Dick Houtman in Rotterdam hebben hier veel onderzoek naar gedaan, en in Nijmegen zijn ze er ook al lange tijd mee bezig, zoals Peter Nissen stelt. Om niet te spreken van het onderzoek aan de UvA, bij Wouter Hanegraaff (http://www.uva.nl/over-de-uva/organisatie/medewerkers/content/h/a/w.j.hanegraaff/w.j.hanegraaff.html), en hier aan de RUG, bij Kocku von Stuckrad.

Ten tweede staat het al jaren op het curriculum van opleidingen religiewetenschap in Groningen en andere universiteiten waar dit soort onderwerpen worden behandeld.

Ten derde: het is een oudere discussie, en dus niet ‘het meest relevante onderwerp van dit moment’. Het is zeker relevant, maar er zijn een heleboel even relevante onderwerpen in de religiewetenschap en we doen ons best, met de beperkte middelen die daarvoor beschikbaar zijn, om een breed scala aan onderwerpen te onderzoeken. De journaliste heeft mij voorafgaand aan haar stuk gemaild en gevraagd om een ‘overzicht van al het lopende onderzoek en wat eraan zit te komen’. Ik heb zo’n overzicht niet, en ik heb haar verwezen naar de portefeuillehouder onderzoek van onze faculteit. Ik heb haar wel een indruk gegeven, met voorbeelden van onderzoek naar religie en burgerschap, de pelgrimstocht naar Mecca, onderzoek naar HIV/AIDS onder migranten enzovoorts. Geen enkele van deze projecten verscheen in het schamele lijstje aan het eind van het artikel. Ook andere collega’s hebben haar van informatie voorzien, die niet in het artikel terugkwam.

Niet relevant, hoezo? Moeten we dat laten bepalen door iemand die duidelijk geen idee heeft van de stand van zaken in het vakgebied? Nederland is een klein landje, en wat hier gebeurt, bouwt voort op een lange geschiedenis en is verbonden met wat er wereldwijd gebeurt. Dat heeft de religiewetenschap heel goed in het vizier, er wordt veel onderzoek naar gedaan, en onderzoek dat in Nederland gedaan wordt sluit aan op discussies die Nederland overstijgen. Natuurlijk kan er altijd meer gedaan worden, maar met de beperkte middelen die er zijn wordt slim gewoekerd om zoveel mogelijk relevants te doen, en daar worden we zorgvuldig op afgerekend…. Dus wat ons betreft: ja graag meer geld voor dit soort onderzoek, want aan interesse vanuit het vakgebied ligt het beslist niet!

Even googelend, zag ik dat de journaliste in kwestie aan de VU heeft gestudeerd. Heeft zij misschien een appeltje te schillen met haar eigen opleiding? Dan kritiek graag aan het juiste adres bezorgen!

Kim Knibbe is universitair docent sociologie van religie aan de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.