Onlangs analyseerden twee redactieleden van De Groene Amsterdammer het beleid van de Nederlandse overheid met betrekking tot de coronacrisis. Margreet Fogteloo laat zien dat door het gebrek aan een duidelijk verhaal van de overheid de onderlinge solidariteit tussen individuen en groepen in de samenleving steeds meer onder druk komt te staan. Er ontbreken een goed verhaal over en een daarbij aansluitend beleid voor de lange termijn, die als oriëntatie voor burgers kunnen dienen, als tegenwicht tegen het hyperindividualisme dat in de hele samenleving is doorgedrongen. Dit kan niet los gezien worden van de analyse van Rutger van der Hoeven, waarin duidelijk wordt dat de landen waar al jarenlang wordt ingezet op marktwerking en kostenefficiëntie in de zorg (waaronder Nederland), de zorg in de pandemie vastloopt en de sterfte door Covid-19 hoger uitvalt. Geprivatiseerde zorg kan slechter overweg met een pandemie, met alle gevolgen van dien. Deze neoliberale benadering speelt ook binnen de Europese Unie een belangrijke rol, waarbij de zorg uitgeleverd lijkt te worden aan belangen van lobbyende winstgeoriënteerde bedrijven.

Precies deze twee punten krijgen uitdrukkelijk aandacht in mijn artikel Kortetermijndenken, religie en onzekerheidstolerantie. In het artikel onderzoek ik allereerst de betekenis van de focus van de overheid (en van vele burgers) op de besmettingsaantallen. Tegen de achtergrond van het onderzoek van Anne-Mei The naar de wijze van communiceren tussen longkankerpatiënten en hun behandelaars interpreteer ik de focus op de dagelijkse of wekelijkse getallen als een collusie tussen overheid en burgers, gebaseerd op een technische of instrumentele benadering van het probleem (Covid-19) met als gevolg een blikvernauwing tot de korte termijn. De lange termijn – die veel meer gaat over betekenis, waarden en kwaliteit van leven maar tegelijk ook over mislukking, verlies en tragiek – blijft buiten beeld. Het langetermijnverhaal gaat over hoe wij samenleven, dichtbij en ver weg, nu en in de toekomst. Het gaat over de verantwoordelijkheid voor elkaar, en tevens over tekortschieten. Aan de hand van het werk van Roman Krznaric introduceer ik de vraag of wij goede voorouders zijn, en of wij deze vraag in het bredere verhaal opnemen. Herinneringen zijn bijzonder belangrijk. Zonder verleden geen toekomst. In beginsel blijkt dat religie een krachtig menselijk fenomeen is dat juist een transcendent verhaal kan bieden, een verhaal dat onze tijd en ruimte overschrijdt, een verhaal dat een brede humanitaire solidariteit kan stimuleren. Het christelijke concept van de erfzonde erkent dat wij als mensen mislukken, maar opent tegelijk het perspectief op de menselijke verantwoordelijkheid voor ieder levend wezen en voor de wereld als geheel.

In een dergelijk kader kan de onzekerheidstolerantie groeien, waarmee tegelijk de bewustzijnsvernauwing tot de korte termijn en tot puur technische maatregelen kan worden vermeden. De bedoeling van het artikel is niet om concrete beleidsalternatieven voor de aanpak van de coronacrisis te bieden en ook niet om dat bredere verhaal te schetsen. Het doel is om verschillende conceptuele raamwerken te benoemen die kunnen helpen om de vraag te beantwoorden: Hoe komt het dat zowel de overheid als de burgers zo gefocust zijn op de dagelijkse cijfers en besmettingscurves, wat kan helpen om het beperkte perspectief te verbreden, en in hoeverre kan religie daarbij een rol spelen? Hoe kunnen overheid en burgers dus breder kijken en denken in de pandemie, en op deze manier de onderlinge solidariteit in de samenleving ondersteunen?

Wil je het hele artikel van Sjaak Körver lezen? Dit is open access toegankelijk via Religie & Samenleving: Korver, S. (2021). Kortetermijndenken, religie en onzekerheidstolerantie. Breder kijken en denken in een pandemie. Religie & Samenleving. 16 (2) 91-114.