Biografie P.J. Bouman

Pieter Jan Bouman (1902–1977) noemde zich een gespleten mens. Hij was een grondlegger van de Nederlandse sociologie, de historicus met de meest verkochte historische boeken in de twintigste eeuw en een bekwaam be¬stuurder van de Rijksuniversiteit Groningen. Tegelijkertijd was hij niet onbesproken, en zijn boeken werden als ‘onwetenschappenlijk’ gekenmerkt.

Als veertienjarige werd Bouman overgeplaatst van het paradijselijke Nederlands-Indië naar de moderne wereldhavenstad Rotterdam. Nederland bleek precies het land waar hij niet wilde zijn. Voortdurend was hij op zoek naar houvast in het leven en een positie in de Nederlandse samenleving. Hij besloot zich ‘omhoog te lezen’ om ‘in een ontwrichte tijd geestelijk leiding te geven’ en om de toenemende dominantie van de massa te stuiten. In zijn eerste publicaties wees hij echter de verkeerde weg als de juiste aan.

Bouman vernietigde zijn dagboek, begon opnieuw en onderging een bijna volledige gedaante-verandering. Hij werd een gerespecteerd hoogleraar sociologie, met wiens handboek Sociologie, begrippen en problemen vele generaties sociologiestudenten zijn opgeleid. Ook schreef hij de bestseller Revolutie der eenzamen. Bouman werd de publieke cultuurdrager die hij wilde zijn en een veel gevraagd spreker.

Deze biografie is zowel een verhaal van een leven als een portret van een tijdperk. Zowel een levensbeschrijving als een cultuurgeschiedenis. Een verhaal over een leven in een tijdvak met twee wereldoorlogen, grote maatschappelijke veranderingen, vele ideologieën en filosofieën en met een vooruitgangs- én een ondergangsdenken. Bouman beleefde dat allemaal en ervoer dat intens. Hij heeft onder zijn tijd geleden maar probeerde daar bovenuit te stijgen door er-over te vertellen.

De openbare verdediging van het proefschrift van Co Strootman vond plaats op 23 januari 2020. Heit onderzoek werd begeleid door prof.dr. Klaas van Berkel en prof.dr. Hans Renders.

E-mail: c.strootman inter.nl.net

Interview Reformatorisch Daglad, 7 februari 2020

Recensie Wim Berkelaar in OVT (NPO Radio 1)