28 januari 2019: Lezing Wim Hoek

Tijdens de SEES expeditie van augustus 2015 naar Spitsbergen (organisatie Maarten Loonen, RUG ism NWO) zijn er allerlei metingen verrichten en gegevens verzameld door 55 wetenschappers. Daarbij zijn er voor het eerst ook boorkernen verzameld van Edgeøya en Barentsøya voor kwartairgeologisch onderzoek. Doel van dit onderzoek was om naast menselijke invloed in het recente verleden ook natuurlijke klimaatveranderingen van de laatste 2000 jaar te onderzoeken.

Op Edgeøya en Barentsøya is nog weinig onderzoek gedaan naar de klimaat- en vegetatie geschiedenis waardoor een lang record ontbreekt. Dit komt onder andere door de bijzondere geologische gesteldheid van deze twee eilanden van de Svalbard Archipel. Tijdens de expeditie waren er een paar dagen gepland waarbij ook enkele meren bemonsterd zouden worden. Voor de landing waren we echter afhankelijk van ijsgang en aanwezigheid van ijsberen. In totaal zijn er twee meren en een twee ondiepe veentjes tot in de permafrost bemonsterd. Bij Sundneset op Barentsøya hebben we een paar decimeter dik pakket organische gyttja met daaronder klei met marine schelpen kunnen bemonsteren, met daarin ook bladresten voor datering. De toename in organisch materiaal bovenin de boorkern is het resultaat van algenbloei door de recente opwarming die vooral in de laatste tientallen jaren heeft plaatsgevonden, zoals blijkt uit de eerste, in mei 2018 gepubliceerde resutaten (zie https://www.nature.com/articles/s41598-018-25148-7 ).  

Met het lopende onderzoek naar de klimaatveranderingen over de laatste 2000 jaar willen we proberen de recente opwarming door de mens in perspectief te plaatsen. Zo is bekend dat sinds de Romeinse tijd klimaatveranderingen zijn opgetreden met een relatief koude periode in de Vroege Middeleeuwen en een warme periode tijdens het Middeleeuws Klimaat Optimum. Dat weer gevolgd werd door de zogenaamde Kleine IJstijd. Ook in Nederland en directe omgeving worden klimaatveranderingen over deze periode onderzocht binnen het door NWO Dark Ages project ( http://darkagesproject.com/ ). Hierbij is het moeilijk om menselijke invloed op klimaat, vegetatie en landschap te scheiden van natuurlijke signalen doordat in Nederland en omgeving de mens landschap en vegetatie al duizenden jaren beïnvloedt. Op Edgeøya en Barentsøya kunnen we de factor "mens" voor de periode tot de huidige opwarming uitschakelen, waardoor we de recente opwarming kunnen vergelijken met de voorafgaande natuurlijke veranderingen in het klimaat.