Eerste jaarcongres Public Trust and Public Law: De wisselwerking tussen recht en vertrouwen bij toezicht en handhaving

Voor wie: Het congres richt zich primair op leden van het onderzoeksprogramma. Niet-leden zijn uiteraard ook welkom (s.v.p. aanmelden per mail aan m.duchateau rug.nl)

Programma: Het definitieve programma kunt u hier downloaden (pdf).

Congresthema

Toezicht op en handhaving van rechtsregels zijn kerntaken van de overheid. Ze dienen ervoor te zorgen dat in de samenleving gemaakte ‘afspraken’ daadwerkelijk worden nagekomen en de achterliggende doelen worden bereikt. Toezicht en handhaving spelen zowel op microniveau (denk aan een functionaris die controleert of men zich aan de regels houdt en optreedt als dit niet het geval is), als op macroniveau (denk aan het parlement dat de regering controleert, of aan de vraag wie toezicht houdt op de uitoefening van overheidsgezag door Europese of zelfs internationale organen).

Het belang van toezicht en handhaving is in de loop van de tijd steeds groter geworden. Overtredingen en de daaruit voortvloeiende calamiteiten worden niet langer als onvermijdelijk beschouwd. Een voorbeeld biedt het ongeluk met de monstertruck in Haaksbergen in 2014. Onmiddellijk na afloop van zo’n calamiteit komen vragen op als: Welk overheidsorgaan is belast met toezicht? En was het ongeluk te voorkomen geweest?

Algemeen bekend is dat normconformiteit het gemakkelijkst valt te bereiken door spontane naleving. De bereidheid van betrokkenen zich aan afspreken en regels te houden vereenvoudigt de toezichts- en handhavingstaak van de overheid. Zonder die bereidheid betekenen toezicht en handhaving vooral ‘dweilen met de kraan open’.

Bij dit alles speelt vertrouwen een rol. Niet alleen het vertrouwen bij burgers en bedrijven dat de normen waaraan zij zich moeten houden een gerechtvaardigd doel dienen (of dat ze tenminste op een zorgvuldige manier tot stand zijn gekomen), maar ook het vertrouwen dat overtredingen niet onopgemerkt blijven en worden gesanctioneerd. Het recht kan dit vertrouwen bevorderen, maar ook ondermijnen. Vanzelfsprekend is een doelstelling van het recht om het vertrouwen van burgers in de overheid te vergroten. Omgekeerd geldt dat het recht zodanig is vormgegeven dat de overheid er vanuit kan gaan dat burgers het recht naleven. In hoeverre deze doelstelling wordt gerealiseerd, is afhankelijk van vele factoren en variabelen.

Centrale vraag

Het bovenstaande leidt tot de volgende centrale onderzoeksvraag: Welke rol speelt de wisselwerking tussen recht en vertrouwen bij toezicht en handhaving? En wat is de betekenis van vertrouwen bij het bevorderen van legitiem en effectief publiekrecht?

Deze vraag zal tijdens het congres door verschillende onderzoekers op verschillende terreinen worden beantwoord.