NWO-subsidie voor onderzoek naar ‘magisch superfood’: gierst

Peter Berger, universitair hoofddocent Indiase Religies en Antropologie van Religie aan onze Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, en René Cappers, archeobotanist aan de Faculteit der Letteren van de RUG alsmede bijzonder hoogleraar Ecologie en Paleo-Ecologie van het Nabije Oosten aan de Universiteit Leiden, zijn dolblij met niet één, maar zelfs drie(!) toegekende subsidies voor drie onderling verbonden interdisciplinaire onderzoeksprojecten naar gierst, rijst en tarwe in Zuid- en Midden-Azië.

NWO en DFG geven subsidies voor drie projecten

Niet alleen de NWO verstrekt een grote subsidie aan het onderzoeksproject van Dr. Peter Berger in samenwerking met Prof. dr. René Cappers en de Duitse Prof. dr. Roland Hardenberg van het Frobenius Institute for Research in Cultural Anthropology (Goethe Universeit, Frankfurt). Twee andere, hiermee verbonden projecten waarin deze drie wetenschappers samenwerken, hadden reeds financiering ontvangen: Roland Hardenberg vroeg daarvoor met succes subsidie aan bij de Duitse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek, DFG. Het goede nieuws van de NWO-subsidie voor Peter Bergers ‘Salvage crops, “savage” people: A comparative anthropological and archaeobotanical investigation of millet assemblages in India’ volgde anderhalve maand geleden.

Samenwerking tussen Nederland en Duitsland

Peter Berger: ‘In maart 2017 waren Roland Hardenberg en ik op retraite op Schiermonnikoog en dachten we na over het project dat we wilden ontwikkelen. We wilden een Nederlands-Duitse samenwerking, maar kwamen erachter dat er eigenlijk helemaal geen samenwerking was tussen NWO en DFG. Daarom deden we allebei een aanvraag voor twee aparte, maar complementaire projecten over gierst in India. We hebben het onderzoeksvoorstel heel zorgvuldig voorbereid: we hadden een expertmeeting in Londen – waar ik voor het eerst hoorde over mijn RUG-collega René Cappers, en erachter kwam dat hij dé expert is die we zochten! –, conferenties, publicaties, workshops, en in 2019 deden René en ik pilotonderzoek in India. En toen gebeurde er iets wat we nooit hadden verwacht: we kregen twee subsidies! Dus nu kunnen we van start gaan met beide onderzoeken, sterker nog, zelfs een derde – naar rijst in India en tarwe in Kazachstan – samen met een andere collega, Dr. Jeanine Dagyeli.’

‘We kregen geen enkele negatieve review!’

Peter, kun je ons wat meer vertellen over hoe zo’n subsidieaanvraag, zoals jij die schreef voor de NWO Open Competitie, nu eigenlijk in zijn werk gaat…? ‘Jazeker! We dienden drie voorstellen in bij NWO: in januari 2020 het eerste, van zo’n vijf pagina’s. NWO selecteerde meer dan honderd voorstellen, waaronder die van ons, en we werden uitgenodigd om een volledig voorstel te schrijven. Dus daar werkten we ongeveer de hele zomer van 2020 aan en we hadden regelmatig overleg met onze collega’s in Duitsland en hier. Vervolgens dienden we dit onderzoeksvoorstel in september 2020 in, waarna de NWO het naar experts stuurde om het door hen te laten reviewen. Zodra we de reviews van de specialisten binnenhadden, hadden René en ik een week om een “repliek” op hun commentaren te schrijven, van maximaal 2 pagina’s. Als je de reviews leest die we van het project kregen is dat echt flabbergasting; we voldeden aan alle criteria en kregen niet één negatieve review!’ Eind april 2021 kregen we van NWO te horen dat we een subsidie van €750.000 toegekend kregen.’

Magische graansoort

‘In onze projecten is het interdisciplinaire werk, de samenwerking tussen antropologen en biologen, heel belangrijk. En de relevantie van dit project is veel groter en breder dan “alleen” India,’ legt Berger uit. ‘Ook de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties spelen een rol. Het jaar 2023 is door de VN zelfs uitgeroepen tot International Year of Millets, het ‘Internationaal Jaar van de Gierst’, omdat de wereldwijde gemeenschap van wetenschappers ervan overtuigd is dat gierst echt een magische graansoort is! Het heeft niet veel water nodig, bevat veel voedingsstoffen, is makkelijk te telen, resistent tegen schimmels en ziekten, glutenvrij, klimaatvriendelijk, ga zo maar door. Gierst wordt daardoor gezien als een soort “magisch gewas” dat in de toekomst allerlei wereldproblemen kan oplossen, dus er is een algemeen belang om de teelt van deze graansoort te bevorderen.’

‘De paradox is echter, dat er altijd door de Indiase regering en mainstream samenleving is neergekeken op de gemeenschappen in de hooglanden van Midden-India, die al sinds mensenheugenis gierst verbouwen. Zij worden gezien als “achterlijk”, “ongeschoold”, “primitief” en “wild”, en nu opeens wordt gierst beschouwd als het “wereldreddende” gewas! Het hoofddoel van ons onderzoeksvoorstel was om die paradox te tackelen; vandaar ook de titel Salvage crops, “savage” people. Mensen komen er langzaamaan achter dat deze inheemse volkeren veel weten en dat we daar ook als wereld van kunnen profiteren. Dus een ander (maatschappelijk) doel van het project is om een ruimte te bieden waar deze verschillende stakeholders met elkaar kunnen communiceren en om de kloof tussen deze verschillende (voedsel-)wereldbeelden te overbruggen.’

‘De kroon op mijn werk’

René Cappers licht nader toe: ‘Het is een grote meerwaarde van dit project dat we kunnen bijdragen aan de erkenning van de kennis en vaardigheid van deze mensen uit traditionele boerengemeenschappen. We moeten zuinig zijn op dat erfgoed. Als bioloog/archeobotanist die subfossiele plantenresten bestudeert, heeft de samenwerking met antropologen heel lang op mijn verlanglijstje gestaan. Dit omdat we op die manier veel meer kunnen begrijpen van gewasselectie, zowel in het heden als verleden. Deze honorering van de NWO maakt die samenwerking mogelijk.’ Professor Cappers (geboren in 1957) voegt toe: ‘Dit zal vermoedelijk een van mijn laatste projecten zijn, dus het is een beetje de kroon op mijn werk. Ik ben heel blij dat mijn carrière op deze manier kan worden afgerond, met deze onderzoekssamenwerking op het gebied van de verbetering van de teelt en gewasselectie van gierst.’

Duurzaamheid heeft biodiversiteit en culturele diversiteit nodig

Dr. Peter Berger: ‘Overheden denken aan voedselzekerheid, maar biodiversiteit gaat hand in hand met culturele diversiteit – dat is zelfs een van onze hoofdargumenten. Je hebt de kennis en vaardigheden van de inheemse bevolking nodig, maar het is ook heel belangrijk om te begrijpen hoe deze gewassen cultureel zijn ingebed. Voor deze gemeenschappen zijn deze graansoorten niet alleen maar voedsel; ze hebben ook een religieuze waarde. Overheidsbeleid kan alleen duurzaam zijn als rekening wordt gehouden met het wereldbeeld, de cultuur van deze mensen. We hopen dat dit project iets kan doen aan de degradatie en discriminatie van deze lokale gemeenschappen. En aan de andere kant is er een voordeel voor de regering en beleidslijnen, omdat een beter wederzijds begrip ook de slagingskans van het beleid zal vergroten.’

Zeer competitief

Met de NWO-subsidie kan het vier jaar durende project nu echt van start gaan. Peter en René zijn momenteel op zoek naar twee PhD-kandidaten in de Antropologie en een postdoc in de Archeobotanie, om het project in november/december 2021 helemaal uit de startblokken te hebben. Hoe belangrijk is dit succes voor de GGW- en de Letterenfaculteit? ‘Zulke onderzoeksprojecten zijn cruciaal voor elke faculteit en elke universiteit. De NWO Open Competitie is uiterst competitief; het winnen van een subsidie betekent dat onze faculteiten goede ideeën hebben en dat we relevant onderzoek doen dat het waard is om belastinggeld aan uit te geven. We doen dit zowel voor de samenleving in bredere zin als voor de studenten, want de PhD-studenten en postdocs die aan dit project gaan meewerken worden, hopelijk, de professoren van morgen. Deze NWO-subsidie is niet alleen een geweldige wetenschappelijke onderscheiding, maar natuurlijk ook als het gaat om faam en financiën,’ besluit Peter Berger.