‘Groningen heeft een uiterst spannend academisch leven’

Prof.dr. Frank Heidemann werkte de afgelopen zes weken als fellow aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. Tijdens deze periode gaf hij colleges, een masterclass en ook een lezing over de antropologische benadering van ‘sfeer’. Hoe heeft hij zijn tijd in Groningen ervaren en hoe heeft de Gerardus van der Leeuw Fellowship bijgedragen aan zijn onderzoek?

Religieuze sfeer

‘Ik heb me de afgelopen jaren vooral met sociale esthetiek beziggehouden, maar recentelijk is mijn interesse verschoven naar het bestuderen van sfeer. De religieuze sfeer is een centraal aspect van de religieuze praktijk en ik ben blij dat ik de kans heb gekregen om mijn ideeën als fellow verder uit te werken, te midden van de collega’s hier aan de faculteit,’ legt Heidemann uit. ‘Een van de uitdagingen rond het begrip sfeer is zijn onduidelijke ontologische status; wat is sfeer nou eigenlijk precies? We plannen en creëren het en het doet iets met ons. Het wordt beschouwd als een ding, maar het heeft geen materiële vorm. En het is onduidelijk waar sfeer vandaan komt en waar het zich bevindt, hoewel we het wel voelen. De ontologische status van sfeer is als een kameleon: hij verandert van uiterlijk al naar gelang de context.’

India

‘In mijn lezingen en masterclasses gebruik ik mijn concept van sfeer om de religieuze praktijk in Zuid-India te bespreken. Ik heb daar lange tijd veldwerk gedaan.’ Aanleiding voor Heidemanns eerste bezoek aan India waren overigens geen antropologische vragen, vertelt hij: ‘Ik ben juist antropologie gaan studeren nadat ik gewerkt had voor een ontwikkelingsproject in Sri Lanka en India. Mijn verblijf in Zuid-Azië had me veel vragen opgeleverd en ik probeerde antwoorden te vinden in de antropologiestudie. Later kwam ik erachter dat de vragen die ik stelde de verkeerde waren, en al studerende leerde ik betere vragen te stellen. Het zoeken naar antwoorden bleek een proces met een open einde te zijn.’

Samenwerking

Heidemann was in 2008 uitgenodigd een lezing te geven in Groningen en ontdekte daar dat hij veel academische achtergronden en interesses gemeen had met de collega’s aan de faculteit. In München ontmoette hij Peter Berger, die daar was voor een conferentie en lezingen. Ze werken inmiddels enkele jaren samen. Berger en Heidemann delen een grote interesse voor India en redigeerden gezamenlijk de bundel ‘The Modern Anthropology of India’. Professor Heidemann kijkt uit naar meer toekomstige samenwerking met zijn Groningse collega’s: ‘In de afgelopen weken heb ik veel intense gesprekken met mijn collega’s gehad over onze huidige projecten en over de vooruitzichten binnen onze disciplines. Ik kan zonder enige aarzeling zeggen dat het academisch leven in Groningen uiterst spannend is en dat de projecten waarover ik hoorde baanbrekend zijn. We zien veel mogelijkheden voor verder gezamenlijk onderzoek. Terwijl ik hier was, kreeg collega Peter Berger een uitnodiging van het Centre for Advanced Studies in München; wij mogen ons onderzoek daar gaan voortzetten.’

Groningen

‘Sfeerexpert’ Heidemann is erg te spreken over de sfeer in Groningen: ‘Ik heb erg genoten van mijn verblijf hier, zowel op academisch als op persoonlijk vlak. Ik voelde een warm welkom en kwam in een heel verrijkende academische omgeving terecht. En dat bovendien ook nog eens in een van de prachtigste gebouwen waar ik ooit heb gewerkt. De universiteit maakt deel uit van de stad en ligt niet ergens ver weg op een campus. Je voelt hier de levendigheid van de stad in de vloeren en de ruimtes. En de studenten in Groningen zijn fantastisch; ze zijn leergierig, goed voorbereid en stellen echt kritische vragen. Ik hoop dat er een levendige Erasmus Exchange op gang komt tussen Groningen en München.’

Prof.dr. Frank Heidemann

Frank Heidemann is hoogleraar Antropologie aan de Ludwig Maximilians Universität in München, Duitsland. Hij is een vooraanstaand onderzoeker op het gebied van de visuele antropologie, sociale esthetiek, antropologie van de zintuiglijke waarneming, postkoloniale studies, politieke antropologie en antropologische theorie. In Groningen was hij associate fellow Religion, Culture and Society of Indian ‘Tribal’ (Adivasi) Communities en associate fellow History and Theory of the Anthropology of India.

Gerardus van der Leeuw Fellowship

De faculteit heeft de Gerardus van der Leeuw Fellowship ingesteld om gerenommeerde buitenlandse onderzoekers op het gebied van religie en cultuur voor een periode van minimaal zes weken naar Groningen te halen. De fellow draagt in die periode actief bij aan het onderzoek en onderwijs aan de faculteit, bijvoorbeeld door het geven van lezingen en masterclasses aan studenten. De fellowship is vernoemd naar de internationaal meest vooraanstaande Nederlandse godsdienstwetenschapper Gerardus van der Leeuw (1890 – 1950). Van der Leeuw was hoogleraar Geschiedenis van Godsdiensten in Groningen (1918 – 1946) en minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in het eerste kabinet na de Tweede Wereldoorlog.