Focus op zingeving en leefstijl in de psychiatrie: Oratie Rogier Hoenders

Moet de psychiatrie zich opnieuw richten op religie, zingeving en spiritualiteit? Lentis GGZ en de faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij van de Rijksuniversiteit Groningen beantwoorden deze vraag stellig met ‘ja’ en hebben daarom een nieuwe leerstoel ingesteld: zingeving, leefstijl en geestelijke gezondheid. Aanstaande vrijdag, 18 oktober, accepteert psychiater Rogier Hoenders deze leeropdracht met het uitspreken van zijn oratie ‘gezonder leven, een gebed zonder end?’ Doel van de leerstoel is het ontwikkelen, onderzoeken en implementeren van zingeving- en leefstijlinterventies voor het vergroten van (geestelijke) gezondheid.

Van ziektezorg naar gezondheidszorg

Innovatie en onderzoek is nodig want psychische stoornissen veroorzaken een derde van de wereldwijde ziektelast en nemen toe. Volgens onderzoek is het percentage Nederlanders met een psychische aandoening in 7 jaar tijd van 17% naar 26% toegenomen. Inmiddels staan 100.000 mensen op een wachtlijst.

De oplossing ligt niet in meer van hetzelfde. De kosten voor de huidige ggz zijn niet meer duurzaam op de brengen en er zijn simpelweg onvoldoende behandelaren. Bovendien wachten we met het stellen van de diagnose, met behandeling en vergoeding van behandeling tot de psychische ziekte is ontstaan. Eigenlijk hebben we dus een geestelijke ziektezorg. Werkelijke gezondheidszorg is mogelijk door te investeren in preventie en het trainen van vaardigheden om met de uitdagingen van het leven te kunnen omgaan. Dit omvat in de basis een gezonde leefstijl: voeding, beweging, ontspanning, slaap, beperking van genotmiddelen, relaties en ook zingeving en spiritualiteit, al dan niet religieus. Dit laatste is mogelijk zelfs de meest belangrijke omdat het raakt aan de kern: het geeft richting en betekenis aan het leven.

Zingeving onderbelicht

Zingeving is de onzichtbare kracht achter de keuzes en inspanningen die we als mens maken, en daarmee ook cruciaal bij het halen van leefstijl- en behandeldoelen in de ggz. Het onderwerp wordt echter zelden expliciet benoemd. Zorgverleners voelen zich vaak onvoldoende toegerust het gesprek aan te gaan en doen dit dan ook zelden, terwijl patiënten dat graag anders zouden zien. Het expliciet maken van de vaak impliciete zingeving van patiënten en behandelaren in de ggz kan veel opleveren: betere gezondheid en welzijn, persoonlijke groei en houvast, betere behandelrelatie, meer motivatie voor een behandeling en minder burn-outs, waardoor medewerkers duurzamer ingezet kunnen worden. Met het instellen van de leerstoel wordt gewerkt aan het vergroten van de (mentale) gezondheid van Groningers, zodat iedereen de aanpak kan krijgen die bij hem of haar past, gegeven diens wensen, voorkeuren, culturele identiteit en levensbeschouwing.

Over Rogier Hoenders

Naast het bijzonder hoogleraarschap is prof. dr. Rogier Hoenders (1972) psychiater en hoofd onderzoek en behandelzaken bij het Centrum voor Integrale Psychiatrie (CIP) van Lentis in Groningen. Hoenders leidt het Lentis Leefstijl Programma, waarbij patiënten en medewerkers getraind worden in leefstijl vaardigheden (voeding, beweging, ontspanning, slaap, genotmiddelen, sociaal functioneren en zingeving). Zingeving is volgens Hoenders het belangrijkste, maar ook het minst benoemde onderdeel van leefstijlinterventies. Hoenders: ‘Duurzame gedragsverandering is een hele opgave voor de meeste mensen. De kans om daarin te slagen, wordt groter als we leefstijldoelen koppelen aan zingeving.’