European Green Deal heeft goed en slecht effect

De Europese Unie wil in 2050 netto geen kooldioxide meer uitstoten. Dit staat in de Green Deal, die vier jaar geleden is vastgesteld. Maar een analyse van de beleidsstukken die de Green Deal omzetten in praktische maatregelen laat zien dat de uitstoot in Europa wel daalt, maar dat er een hogere uitstoot buiten de EU voor in de plaats komt. Die toename is meer dan twee keer groter dan de afname waar de Green Deal voor zorgt. Deze conclusie staat in een artikel van een internationaal team wetenschappers onder leiding van RUG-hoogleraar Wetenschap, Technologie en Maatschappij Klaus Hubacek, dat op 20 september is gepubliceerd in Nature Sustainability .

FSE Science Newsroom | René Fransen

De Europese Green Deal bestaat uit een aantal beleidsvoornemens die ervoor moeten zorgen dat Europa in 2050 een ‘koolstofdioxide-vrije’ economie heeft. Verder bevat hij ook maatregelen om energieproductie te vergroenen en de Europese natuur te herstellen. Hubacek heeft, samen met collega’s uit de VS en China, een volledige ketenanalyse gemaakt van de beleidsstukken waarin dit programma is uitgewerkt. Hun conclusie is dat de Green Deal in de huidige vorm de uitstoot van landen buiten de EU doet toenemen, met maar liefst 244,8 procent van de afname die de Deal wil bereiken door binnen de EU de uitstoot te beperken.

Een voorbeeld is dat de biodiversiteit in Europa wordt gestimuleerd door drie miljard bomen te planten. ‘Maar daar is heel veel land voor nodig, waar dan geen voedsel op verbouwd kan worden’, zegt Hubacek. ‘Dus dat voedsel moet elders worden geproduceerd, wat betekent dat er meer landbouwgrond bij gaat komen. En dat vergroot de uitstoot van koolstof en verlaagt de biodiversiteit.’ Op die manier verlaagt de EU de koolstof uitstoot binnen de eigen grenzen, maar exporteert die naar landen die ons voedsel gaan produceren, in bijvoorbeeld Afrika of Zuid Amerika.

Sceptisch

Natuurlijk bevat de Green Deal ook een paragraaf die de import verbiedt van producten (zoals vlees of veevoer) die zijn geproduceerd op grond waarvoor bossen zijn gekapt. Maar Hubacek is daar sceptisch over: ‘Niets weerhoudt die landen er van om de producten voor Europa te telen op bestaande landbouwgrond, en daarnaast bossen te kappen om op die grond gewassen voor de lokale markt te produceren. Er zitten simpelweg te veel onzekerheden in dit soort regels.’ Verder moet volgens de Green Deal de biologische landbouw sterk groeien, maar daarvoor is meer landbouwgrond nodig in Europa. Hubacek: ‘En ook bevatten de beleidsstukken weinig informatie over wat dit voor impact heeft op landgebruik.’

Maar de onderzoekers hebben zich niet alleen gericht op het onthullen van de negatieve gevolgen van de Green Deal op de rest van de wereld. Zij keken ook naar verschillende scenario’s om te zien hoe de afname van de koolstof-uitstoot is te stimuleren. ‘We ontdekten een hele effectieve manier om dit te bereiken’, aldus Hubacek. ‘Het is mogelijk de koolstof uitstoot sterk terug te dringen door over te stappen op een meer plantaardig “Planetary Health” voedingspatroon.’ Een andere maatregel is het stoppen met de productie van biobrandstof uit voedselgewassen binnen de EU. Dat zou de hoeveelheid landbouwgrond die we nodig hebben terugdringen, wat de koolstofuitstoot verlaagt én goed is voor biodiversiteit. Daarnaast kan de EU zich ontwikkelende regio’s helpen om de efficiëntie van hun landbouw te vergroten, waardoor er ook daar minder land nodig is.

Toverstokje

Het artikel in Nature Sustainability laat zien dat de Europese Green Deal in haar huidige vorm slecht kan uitpakken voor het wereldwijde milieu. Maar de onderzoekers concluderen ook dat er een oplossing is. ‘Dat is relatief simpel, door over te schakelen op het ‘Planetary Health’ dieet’, zegt Hubacek. Maar er is nog iets dat moet veranderen, benadrukt hij: ‘De Green Deal wordt gedreven door techno-optimisme. Wij laten zien dat dit geen toverstokje is om alle problemen op te lossen. Ik betwijfel of er echt zoiets kan bestaan als “groene groei”, want voor alles dat je produceert heb je grondstoffen en energie nodig. We zouden dus echt minder moeten consumeren.’

En het is dringend nodig om stappen te zetten, nu de opwarming van het klimaat al boven de grens van 1,5 graad dreigt te komen, die is afgesproken in het Akkoord van Parijs uit 1995. Bovendien zijn de grenzen van onze planeet op nog veel meer terreinen overschreden. Hubacek: ‘Het is de hoogste tijd om maatregelen in te voeren die echt werken.’

Referentie: Honglin Zhong et al, Global spillover effects of the European Green Deal and plausible mitigation options. Nature Sustainability, 20 september 2024