Alleen samen bouwen we een kindvriendelijke stad

Een fijne stad om op te groeien. Veilig, speels, met natuurlijke ontmoetingen tussen bewoners van verschillende generaties, uit verschillende sociale lagen. Dat is de missie van Viviana Cordero Vinueza. In Groningen combineert de Ecuadoriaanse promovenda eeuwenoude waarden uit de inheemse cultuur met straatervaringen en mondiale academische inzichten. Kinderen zijn haar gids.

_{Tekst: Riepko Buikema, foto’s: David Vroom}

Op een picknicktafel op de Zernike Campus denkt Cordero Vinueza terug aan een trip die ze als beginnend jurist min of meer toevallig maakte. ‘Ik wilde bijdragen aan een rechtvaardiger samenleving, maar het werk op het advocatenkantoor beviel me niet. Bevriende architecten vroegen me mee naar een workshop over stedelijke planning in Nicaragua. Daar werden we getroffen door een aardbeving.’

Rechtvaardigheid

In de verschrikkingen van de natuurramp vond Cordero Vinueza haar inspiratie. ‘Het begon heel klein, heel conceptueel. In de verwoeste stad hingen we simpele houten kubussen in bomen om plekken te markeren waar mensen verkoeling konden vinden. En zie! De mensen kwamen, er ontstond een soort marktje, ze hielden bijeenkomsten om de wederopbouw te bespreken. Eén vrouw was zo dankbaar. Ze zei: “Dit is geweldig, nu hebben we een plek om elkaar te ontmoeten en veerkracht te vinden.” Dat was mijn wow-moment. Ik besefte: dít is rechtvaardigheid. Dit wil ik doen. Als je steden op een gedegen manier ontwerpt, kun je mensen vanaf het begin kansen bieden.’

Inca-rijk

Terug in haar woonplaats Cuenca in Ecuador leidt die vonk tot de oprichting van Huasipichanga, een collectief van mensen dat zich inzet om de openbare ruimte te verbeteren: veiliger, inclusiever, comfortabeler. Belangrijkste uitgangspunt: dat kan alleen samen, in co-creatie met de gemeenschap, overheden en ondernemers. ‘Huasipichanga betekent housewarming party in het Quechua, de belangrijkste taal van het Inca-rijk. Onze inheemse volken geloven: een huis bouw je niet voor jezelf of jouw familie, maar met en voor de gemeenschap. De ingebruikname van nieuwe woningen wordt traditioneel groots gevierd.’

Oma’s meubels

Na de aardbeving in Nicaragua ervaren de sociaal gedreven stadsvernieuwers ook in eigen land de kracht van een klein begin. ‘In Cuenca verbindt een prachtige trap het historische met het nieuwe stadscentrum. Maar het was er voorheen erg donker, en geen fijne plek in de avond.’ Cordero Vinueza en haar medestanders bedenken een onorthodoxe ingreep. Uitbundig lachend: ‘We pakten de meubelen van een van onze oma’s in een auto, bouwden op een van de plateaus van die trap haar woonkamer exact na en namen plaats. Zo zaten we simpelweg te lezen in magazines, te kletsen, te lachen.’

De huiselijke gezelligheid werkt aanstekelijk, nieuwsgierigen en passanten blijven kleven als sneeuw aan een rollende bal. ‘Er kwam iemand met een gitaar, een ander droeg gedichten voor. Een museum bood koffie, elektriciteit en speakers. Zo groeide onze wekelijkse huiskamer donderdag na donderdag. De gemeente was hoogst verbaasd, ze stond op het punt muziek in de openbare ruimte te verbieden. Gelukkig kregen wij de kans om onze bezoekers en medestanders te bevragen naar hun ervaringen. Zo ging het wetsvoorstel van tafel, kregen straatartiesten voortaan subsidie voor hun optredens en veranderden we dus samen het gemeentebeleid.’

Kinderen als experts

Gaandeweg verschuift Cordero Vinueza haar aandacht naar de jeugd. Mede vanwege de even krankzinnige als pijnlijke constatering dat juist hier, in het fijne klimaat van Ecuador, kinderen nergens kunnen wandelen. ‘Wij zijn Latino’s, altijd buiten. Maar zelfs in Cuenca, onze veiligste stad, halen en brengen ouders hun kinderen altijd met de auto of nemen ze een schoolbus. Dat leidt tot opstoppingen, het verkeer is een gekkenhuis.’

Stralend vertelt Cordero Vinueza over kleine successen. Over hoe ze leerde vertrouwen op de kennis en het oordeel van de jongste generatie, over hoe die een plek kreeg in het proces van stadsvernieuwing. ‘Kinderen zijn de experts van elke plek, de super eerlijke boodschappers van wat hun gemeenschap het hardst nodig heeft.’ Het leidde bijvoorbeeld tot een buurt waar schoolkinderen putdeksels verfden als de cd-hoes van favorieten platen, zodat een natuurlijke en speelse route ontstond naar het nabijgelegen park waar ze voor die tijd nooit kwamen. ‘Die gedragsverandering van kinderen is het beste deel van mijn werk.’

Rotterdam en Groningen

Zo zag Cordero Vinueza in de praktijk de mooiste voorbeelden die precies duidelijk maken hoe je een straat vriendelijker maakt. Bovendien zijn er stapels wetenschappelijk bewijs dat kindvriendelijke steden bijdragen aan fysieke ontwikkeling, gezondheid, weerbaarheid en veiligheid. Maar waarom doen we het dan zo weinig? Wat houdt gemeenten tegen? Die vragen brachten de Ecuadoraanse naar Nederland, voor een master Urban planning in Rotterdam en een promotieonderzoek in Groningen.

Persoonlijk

‘In de wetenschap gaat het bijna nooit over gemeentelijke processen, over de implementatie van kindvriendelijk beleid. Dat is het gat waar ik me op richt; hoe krijgen we gemeenten zo ver dat ze daadwerkelijk starten? Na een grote literatuurstudie bestudeer ik nu de agendasetting in dertig steden wereldwijd. Nationale overheden zijn erg bepalend voor gemeentelijk beleid, zo blijkt. Bijvoorbeeld op het gebied van budgetten en technische hulp. Verder merk ik dat gemeenten die zich eenmaal bewust zijn van de noodzaak, er weldegelijk werk van maken. Het is natuurlijk ook een onderwerp dat bestuurders vaak persoonlijk voelen, een kindvriendelijke stad komt voor iedereen dichtbij.’

Win-win

Europa is de ideale plek voor het academische vervolg van haar praktijkervaringen in Ecuador, zegt de onderzoekster. Hier heeft ze toegang tot kennis en financiering, tot een professioneel netwerk. Daarmee wist ze Huasipichanga te ontwikkelen tot een onderneming met wereldwijde opdrachtgevers en projecten. De mede-oprichtster werkt naast haar promotieonderzoek één dag per week voor het bedrijf.

‘In een ideale situatie zou ik in de toekomst zes maanden lesgeven in Europa, onder meer over de Zuid-Amerikaanse gemeenschapszin. Wij Zuid-Amerikanen zijn gewend aan een tekort aan resources en daardoor spaarzamer. Wij werken beter samen, sneller ook. In de tweede helft van het jaar zou ik dan kennis vanuit Europa in Ecuador kunnen implementeren.’ Opnieuw die lach: ‘Dan werkt het twee kanten op en kan ik mooi de Nederlandse winter overslaan.’

In vergelijking met de rest van de wereld is Nederland een van de beste plekken om op te groeien, ervaart Cordero Vinueza. ‘Vrienden uit Ecuador vragen me om een baan in Nederland, zodat ze hun kinderen hier kunnen grootbrengen. Maar mijn grootste droom is dat alle kinderen kunnen opgroeien op de Nederlandse manier, ín Ecuador. En dan niet alleen de gefortuneerden.’

Meer informatie

• Contact: Viviana Cordero Vinueza
• Profiel Viviana Cordero Vinueza Vinueza op LinkedIn
• Website Huasipichanga
• ScienceDirect: Making child-friendly cities: A socio-spatial literature review