Verkiezingsposters door de jaren heen

Op woensdag 22 november 2023 zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Een typisch bijverschijnsel van verkiezingen zijn de affiches die door veel partijen worden verspreid. Verkiezingsaffiches zijn ongeveer zo oud als het algemeen kiesrecht: sinds het begin van de twintigste eeuw proberen politieke partijen met dit visuele medium kiezers over te halen op hun partij te stemmen. Hoewel het gebruik van affiches in de laatste decennia sterk is afgenomen, blijven ze een onmisbaar onderdeel van de campagnestrijd. Het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen ( DNPP ) van de RUG verzamelt sinds lange tijd die posters en heeft inmiddels een collectie van ruim 4500 affiches opgebouwd, van bijna 100 verschillende politieke partijen. Alle affiches zijn gedigitaliseerd en vrij toegankelijk te vinden in de repository .

Dit overzicht biedt inzicht in de collectie van het DNPP. De affiches geven een beeld van een aantal belangrijke ontwikkelingen in de Nederlandse politiek door de jaren heen. Zo zien we bijvoorbeeld de verschuiving van verzuilde, ideologische politiek naar meer gepersonaliseerde vormen van politiek, waarin individuele politici en lijsttrekkers een belangrijkere rol spelen. Sommige affiches geven een goede indruk van de identiteit van een partij, terwijl andere consistente thema’s en strategieën onthullen die worden gebruikt om stemmen te winnen.

Verkiezingsposters

Verandering

GroenLinks kwam in 2002 met een serie affiches waarop op foto’s van herkenbare situaties met een rode stift was aangegeven wat ze wilden veranderen in ons land. Een originele, maar zeer effectieve manier om je standpunten duidelijk te maken via affiches.

Minder belasting

Als er een partij is die vindt dat wij allen te veel belasting betalen, dan is het wel de VVD. Toch is het al erg lang geleden dat ze daar op affiches zo expliciet reclame voor maakten als in de jaren vijftig, toen er verschillende door de bekende cartoonist Eddy Samson getekende affiches over dit onderwerp werden verspreid.

Seks

De Vrije Seks Partij: het lijkt een grap, maar die partij heeft echt bestaan en deelgenomen aan de gemeenteraadsverkiezingen in 1970 in Amsterdam. Ze werd gesponsord door het toen nog illegale pornoblad Candy. Dat leverde Candy veel nieuwe abonnees op en men kan zich afvragen of het uiteindelijk niet toch een reclamestunt was.

De Nederlandse driekleur

Nationalistische uitingen zien we in Nederland traditioneel vooral bij rechtse en christelijke partijen. Zo ook bij de Boerenpartij, die van 1958 tot 1981 bestond en in die tijd als de rechterflank van ons land werd beschouwd. Deze boeren hingen onze vlag echter nog niet ondersteboven.

Kinderen vertederen

In de reclame wordt veel gebruik gemaakt van filmpjes en foto's van schattige kinderen om producten aan te prijzen of de aandacht te trekken. Ook politieke partijen hebben hier wel gebruik van gemaakt. Aanvankelijk waren dat progressieve partijen, zoals de PvdA in 1953. Kinderen staan uiteindelijk ook voor de toekomst. De laatste decennia zijn het vooral de christelijke partijen, met hun nadruk op het gezin, die kinderen portretteren op affiches.

Voormannen geportretteerd

Een veel gebruikte methode bij verkiezingsaffiches is het portretteren van de kandidaat. Lange tijd waren dat de voormannen van de partijen die dan op de affiches verschenen. Verrassend is in dit verband Lilian Marijnissen, die al decennia voordat ze in 2017 partijleider van de SP werd op een verkiezingsaffiche te zien was als kind voorop de fiets van haar vader, toenmalig partijleider Jan Marijnissen (SP, 1989).

Afzetten tegen anderen

Soms werkt het beter om niet te zeggen waar je voor bent, maar juist waar je tégen bent. Op de oudste verkiezingsaffiches uit de collectie van het DNPP komen we deze methode al tegen. De Bond van Vrije Liberalen zette zich in 1918 af tegen Pieter Jelles Troelstra, de aanvoerder van de revolutionaire socialisten.

Meer informatie

Kijk voor meer informatie over het DNPP en haar collecties op de site van het DNPP.