Kieskeurige zeeschildpad reist voor zijn eten al generaties lang naar dezelfde plek

De groene zeeschildpad keert al circa 3000 jaar terug naar dezelfde zeegrasvelden in de Middellandse Zee. Dit ontdekte historisch ecoloog dr. Willemien de Kock van de Rijksuniversiteit Groningen, door moderne data te combineren met archeologische vondsten. Zeeschildpadden migreren gedurende hun leven tussen specifieke locaties waar ze eten en voortplanten – dat was al bekend. Maar het feit dat dit generaties beslaat, benadrukt hoe belangrijk het is om de zeegrasvelden langs de Noord-Afrikaanse kust te beschermen.

_{Tekst: Charlotte Vlek | Foto's: Leoni von Ristok}

Wanneer een zeeschildpad uit het ei komt, zijn de ouders al vertrokken op een lange reis. Het kleine zeeschildpadje werkt zich onhandig van het strand af, de zee in. Het kan nog niet de lange reis van de ouders ondernemen, en dobbert eerst een aantal jaren rond. Gedurende deze tijd is het niet bepaald een kieskeurige eter; een omnivoor zelfs. Dan, als het diertje ongeveer 5 jaar oud is, zwemt het naar hetzelfde gebied waar de ouders naartoe zijn getrokken, en wordt herbivoor, die alleen nog zeegras eet.

Aan de oostelijke kust van de Middellandse Zee zijn vrijwilligers actief bezig om de nesten van de bedreigde groene zeeschildpad te beschermen. ‘We steken momenteel veel energie in het beschermen van de kleintjes', legt Willemien de Kock uit, 'maar we beschermen niet de plek waar ze het grootste deel van hun tijd doorbrengen: de zeegrasvelden.’ En juist deze zeegrasvelden lijden onder de effecten van de klimaatcrisis.

Zeeschildpadbotten analyseren

Op de zolder van het Groningen Instituut voor Archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, had De Kock de beschikking over dozen vol overblijfselen van zeeschildpadden uit het Middellandse Zeegebied. Haar begeleider, dr. Canan Çakırlar, had deze eerder al opgegraven en geanalyseerd. ‘Het enige dat ik hoefde te doen, was graven in wat dozen,’ zegt De Kock. Door de botten te analyseren, kon De Kock twee soorten van elkaar onderscheiden: de groene zeeschildpad en de karetschildpad.

De Kock kon ook het dieet van de zeeschildpadden uit de botten afleiden. Door collageen, een stofje uit de botten, te inspecteren met een massaspectrometer, kon ze vaststellen welke planten de zeeschildpadden moesten hebben gegeten. ‘Bijvoorbeeld,’ legt De Kock uit, ‘een plant kan meer van het lichtere koolstof-12 bevatten dan een andere plant, die juist meer van het zwaardere koolstof-13 bevat. Omdat koolstof niet verandert wanneer het eten verteerd wordt in het lichaam, kunnen we vaststellen welke verhouding van koolstof er in de botten aanwezig is, en daar het dieet uit afleiden.’

Oud en nieuw combineren

Moderne satelliet-tracking data van de University of Exeter gaf De Kock inzicht in de routes en bestemmingen van de reizen die zeeschildpadden van nu afleggen. De onderzoekers uit Exeter hadden bovendien kleine stukjes huid van de zeeschildpadden verzameld. Deze stukjes huid gaven op dezelfde manier informatie over hun dieet als De Kock had verkregen uit de botten. Met deze informatie bij elkaar kon De Kock conclusies trekken. Ze koppelde diëten van millennia geleden aan specifieke locaties, en ontdekte dat groene zeeschildpadden al circa 3000 jaar lang naar zeegrasvelden langs de kust van Egypte en West Libië komen om te eten. De resultaten voor de karetschildpad waren minder eenduidig, omdat die een gevarieerder dieet hadden.

En waarom is het nu relevant om de eetgewoontes van een diersoort vele generaties terug te weten? Omdat we allemaal lijden aan het shifting baselines syndroom: trage veranderingen in een groter systeem – bijvoorbeeld een dierenpopulatie – worden niet opgemerkt omdat elke generatie onderzoekers opnieuw definieert wat de natuurlijke toestand is, zoals zij dat aan het begin van hun carrière hebben aangetroffen.

‘Zelfs lange-termijndata gaat maar ongeveer honderd jaar terug,’ legt De Kock uit. ‘Maar door verder terug in de tijd te kijken met behulp van archeologische data, kunnen we beter zien welk effect de mens op de leefomgeving heeft gehad. En we kunnen een klein beetje voorspellen welke toekomst de schildpadden tegemoet gaan.’ In het bijzonder hebben recente wetenschappelijke modellen getoond dat er een hoog risico bestaat op een wijdverbreide afname van het zeegras, precies op de plekken waar de groene zeeschildpad al millennia naartoe gaat. Dat zou zeer nadelig kunnen zijn voor de groene zeeschildpad, juist door zijn trouw aan deze plekken.

Samenwerking

Dit onderzoek is uitgevoerd door dr. Willemien de Kock. Het was een gezamenlijk promotieonderzoek aan het Groningen Institute of Archaeology (GIA) en het Groningen Institute for Life Sciences (GELIFES), met subsidie van EU Horizon2020 MSCActions. De Kock maakte gebruik van moderne data van The Centre for Ecology and Conservation van de University of Exeter, en archeologisch materiaal van dr. Canan Çakırlar van het Groningen Institute of Archeology van de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek is uitgevoerd in de labs van de Rijksuniversiteit Groningen, de University of Copenhagen en de University of York.

Meer lezen

Threatened North African seagrass meadows have supported green turtle populations for millennia, PNAS, 17 July 2023. Willemien de Kock, Meaghan Mackie, Max Ramsøe, Morten E. Allentoft, Annette C. Broderick, Julia C. Haywood, Brendan J. Godley, Robin T. E. Snape, Phil J. Bradshaw, Hermann Genz, Matthew von Tersch, Michael W. Dee, Per J. Palsbøll, Michelle Alexander, Alberto J. Taurozzi, Canan Çakırlar.

Eerder verschenen: Archeologie-promovendi passen Nobelprijswinnend dna-onderzoek toe