Weinig vertrouwen in instanties bij de Groningse gaswinningsproblematiek

De verantwoordelijkheden om de gevolgen van de gaswinning in Groningen op te vangen zijn verdeeld over veel verschillende instanties. Deze zijn onderling afhankelijk en vormen samen een complex institutioneel systeem. Marielle Bovenhoff heeft onderzoek gedaan naar de invloed van de institutionele context op het vertrouwen van de bewoners in deze instanties en de daarbij aangesloten professionals. Tussen systeem en burgers blijkt er een wantrouwende houding te zijn, ondanks de mate van interpersoonlijk vertrouwen tussen bewoners en professionals.

Voor het onderzoek heeft Bovenhoff ruim zestig bewoners en professionals van verschillende instanties geïnterviewd. Als individuen worden bewonersbegeleiders en andere professionals gezien als welwillende, hardwerkende en betrouwbare mensen. Maar als vertegenwoordigers van (grote) instanties staat hun betrouwbaarheid op het spel, omdat institutionele prestaties aanhoudend tekortschieten. Daarbij geven veel professionals aan onvoldoende discretionaire bevoegdheid te hebben.

Meer dan interpersoonlijk vertrouwen staat hier een heel andere vorm van vertrouwen op het spel: het vertrouwen in het systeem zelf (‘system trust of confidence’). Volgens veel respondenten is het vertrouwen in het systeem laag, omdat de belangen van de grote instanties die dit systeem hebben vormgegeven, niet op één lijn liggen met die van bewoners en de regio. Bovendien zijn de machtsposities en verantwoordelijkheden binnen dit systeem ondoorzichtig, zowel voor bewoners als professionals.

Daarbij komt dat het institutionele systeem wordt ervaren als gebaseerd op een wantrouwende houding ten opzichte van burgers in het algemeen, wat leidt tot uitgebreide procedures voor verantwoording, controle en toezicht. Hoewel dit om financiële en juridische redenen misschien begrijpelijk is, werkt het belemmerend voor het herstel van het vertrouwen in het systeem, ongeacht de mate van interpersoonlijk vertrouwen tussen bewoners en professionals.