Een wetenschapsprijs winnen – met een balletje???

Op 25 oktober draaide een bingomolen in de Groningse Universiteitsbibliotheek. Daaruit vielen drie balletjes, waarmee de winnaars van de UG Open Research Award 2022 bekend werden. De gelukkigen krijgen een geldbedrag en mogen case studies van hun onderzoek op 17 november presenteren tijdens een event over transparantie in de wetenschap. Juryvoorzitter Maurits Masselink licht het waarom van de loterij toe.

Open Science

Open Science is een mondiale beweging van onderzoekers die ernaar streven de wetenschap transparanter te maken, de kwaliteit te verbeteren, meer mensen toegang te geven tot onderzoeksresultaten, open onderwijs te realiseren en de interactie tussen de academische wereld en de samenleving te bevorderen. Oók in Groningen, waar Masselink samen met collega-onderzoekers van UMCG en RUG de Open Science Community Groningen (OSCG) heeft opgericht. De principes van Open Science zijn inmiddels omarmd door de RUG en vastgelegd in haar Strategisch Plan 2021-2026. Belangrijke punten zijn het bijstaan van auteurs om te voldoen aan de open access-eisen van subsidieverstrekkers, de ontwikkeling van handleidingen om onderzoeksdata te pseudonimiseren, advies en ondersteuning voor open onderwijs en de instelling van een aanmoedigingsfonds voor openbare activiteiten (public engagement).

Reproduceerbaarheid

Masselink is postdoc in dienst van het Radboud UMC en de Radboud Universiteit in Nijmegen, maar heeft zijn werkplek bij het UMCG, via een ‘gastvrijheidsovereenkomst’. Al geruime tijd verbaast hij zich over de relatieve geslotenheid van het wetenschappelijke bedrijf. ‘Publicaties, vaak tot stand gekomen met publiek geld, bleven voor het grote publiek verborgen achter een betaalmuur. Gelukkig is het Open Access publiceren (het voor iedereen toegankelijk maken van onderzoek) steeds meer de norm, met een nationaal streven voor 100%. Verder is de reproduceerbaarheid en daarmee controleerbaarheid niet zelden slecht gewaarborgd, bijvoorbeeld in de sociale wetenschappen – mijn eigen vakgebied: eenzelfde onderzoek, uitgevoerd door een andere onderzoeker of op een ander moment, kan verschillende resultaten opleveren, doordat de werkwijze niet transparant is. Ook komt het nogal eens voor dat uitgangspunten tijdens een onderzoek worden aangepast om ze te laten aansluiten bij de uitkomsten, alsof je spelregels tijdens het spel verandert. Onderzoekers hebben vaak niet door dat ze redeneren en handelen naar zo’n gewenste uitkomst, dat maakt het extra link.’

Practice what you preach

‘Het gebruik van Open Science toepassingen is een goed middel om deze problemen te voorkomen’, legt Masselink uit. Bijvoorbeeld door het pre-registreren van onderzoek (voor uitvoering publiekelijk de hypotheses en analysestrategieën vastleggen), het gedetailleerd beschrijven van onderzoeksmethoden en instrumenten, het delen van analysecodes en zo mogelijk data. Aan het brede publiek vertelden we altijd al dat het elkaar controleren een belangrijke pijler van wetenschap is, maar pas in de afgelopen tien jaar is dit “practice what you preach” begonnen.’ Een reden waarom Open Science niet zo hoog op het prioriteitenlijstje stond, is dat het niet beloond werd. Wetenschappers werden vooral beloond voor het aantal gepubliceerde artikelen en het prestige van de tijdschriften waarin deze verschenen. Gelukkig is er een kentering gaande in het Erkennen en Waarderen van onderzoek. De Open Research Awards die we sinds drie jaar uitreiken, zijn hier een voorbeeld van. We belonen hiermee expliciet het gebruik van Open Science-toepassingen en hopen hierdoor ook het gebruik aan te moedigen. We zijn er nog lang niet, maar in steeds meer onderzoeksvelden gaan we de goede kant op.’

Loterij

Ook bij de toekenning van academische prijzen en beurzen ontbreekt de transparantie nogal eens, wat onrechtvaardigheid in de hand werkt. Masselink: ‘Hier speelt de menselijke factor vaak een onbedoelde rol. De juryleden die dergelijke prijzen en beurzen toekennen zijn te goeder trouw, maar ze beseffen onvoldoende de risico’s van “bias” (vooringenomenheid). Persoonlijke voorkeuren gaan dan mede de keuze van de winnaar bepalen, gender of reputatie van de kandidaten, hun eerdere onderzoeks-output, of ze eerder prijzen hebben ontvangen enzovoort. Voorbij een bepaald punt is de kwaliteit van onderzoeksvoorstellen en/of wetenschappelijke prestaties over de gehele linie meer dan voldoende, waarna het gaat afhangen van andere factoren of iemand wint of niet. Daarom ervaren veel wetenschappers de selectierondes voor prijzen en beurzen als een loterij. Maar dan een oneerlijke loterij met ongelijke kansen, want de ene persoon heeft meer balletjes in de bingomolen dan de andere.’

Ellenbogenwerk

Een ‘echte’ loterij kan daarom een veel eerlijker manier zijn om de winnaar van een prijs of beurs aan te wijzen dan de huidige praktijk. Masselink: ‘In Zwitserland gebeurt dat nu al. En behalve dat het eerlijker is, heeft het andere voordelen. Onderzoekers die naast het net vissen, hoeven zich niet af te vragen of ze iets “verkeerd” hebben gedaan. Dat geeft meer rust en acceptatie. Ook haalt het competitiedrang en ellenbogenwerk weg uit de wetenschap, zodat het minder een speelveld van “winners” en “losers” is, met jaloezie en afgunst. En natuurlijk vergemakkelijkt het de taak van jury’s, die voor de soms onmogelijke taak staan om de “beste” aan te wijzen als er eigenlijk geen relevante verschillen zijn.’

Bingomolen

De trekking via een bingomolen van de UG Open Research Award 2022 is dus een voorbeeld van hoe het óók kan. Inzendingen worden eerst door een jury aan de kwaliteitseisen getoetst, waarna de goedgekeurde inzendingen in de bingomolen terechtkomen. De trekking gebeurde in het kader van het Open Science-programma van de RUG en was medegeorganiseerd door de OSCG en de Universiteitsbibliotheek. Er waren 19 inzendingen van onderzoeksvoorstellen, waarbij iedereen van researchmaster-student tot hoogleraar kon meedoen. Behalve individuele onderzoekers namen zes teams deel. Van de inzendingen voldeden 14 aan de criteria en vielen er drie in de prijzen. Ze krijgen ieder een geldbedrag van 500 euro en hebben de gelegenheid hun onderzoek te presenteren op 17 november.

Celebrating Openness

Het event ‘Celebrating Openness’ vindt plaats op donderdag 17 november, met als titel ‘The role of open science in education and teaching’. Er is een keynote van dr. Matt Coler (Campus Fryslân), met flitslezingen van de drie winnaars van de Open Research Award en een paneldiscussie. Zie het programma.

Meer informatie

Open Science RUG

Blog van Vera Heininga