Klassieke hervertellingen vanuit vrouwelijk perspectief: een fascinerende trend

Dr. Jacqueline Klooster , universitair docent Klassieke Talen & Culturen aan de Faculteit der Letteren van de RUG, heeft een beurs van € 37.500,- toegewezen gekregen van het LIRA Fonds. De beurs biedt haar de mogelijkheid om een populair-wetenschappelijk boek te schrijven over hervertellingen van klassieke literaire werken vanuit vrouwelijk perspectief. Het boek krijgt de titel De Bestseller-Muze. Pop-feminisme en de oudheid in populaire fictie , en verschijnt naar verwachting in het voorjaar van 2025.

^{Tekst: Marjolein te Winkel}

Sinds een jaar of vijf verschijnt de ene na de andere hervertelling van de Grieks-Romeinse mythologieën. Classica Jacqueline Klooster: “Er is inmiddels een enorme reeks titels van populaire romans over de oudheid. Ze zijn allemaal verteld vanuit het perspectief van de vrouwelijke personages, en bijna allemaal geschreven door vrouwelijke auteurs.”

Fascinerende trend

In de nieuwe vertellingen krijgen de vrouwelijke karakters als Medusa, Helena en Circe een stem die in eerdere versies niet, of niet duidelijk, te horen waren. “Zelfs de Muze Calliope mag in een van de boeken commentaar leveren op haar rol die in de originele vertelling ondergeschikt is”, zegt Klooster.

Een fascinerende trend, vindt Klooster, al is die niet helemaal nieuw. “Het is al wel eens eerder gedaan, onder meer door Margaret Atwood en Ursula Le Guin. Maar niet eerder was de hoeveelheid hervertellingen vanuit vrouwelijk perspectief zo groot als nu. En dat roept vragen op waar ik antwoorden op wil geven.”

Vragen als: Waar komt dit fenomeen vandaan? Waarom kregen zoveel vrouwelijke auteurs schijnbaar tegelijk inspiratie om het perspectief te kiezen van mythische vrouwen? Wat voor nieuwe verhalen levert dit op, en waarom is dat belangrijk? En waarom is dit alles zo’n enorm succes, gezien de grote oplagen en de goede ontvangst van deze romans?

Hedendaagse maatschappelijke debatten

Klooster gaat naast de achtergronden ook de implicaties van deze literaire hausse onderzoeken. Ze gaat onderzoeken welke grote hedendaagse maatschappelijke debatten hun weerslag vinden in de hervertellingen, en wat we daarvan kunnen leren, over de oudheid en over onszelf. Klooster: “Zegt de populariteit van dit thema vooral iets over onze eigen wereld, over de teksten uit de oudheid, of over allebei?”

“En wat doen deze boeken met de lezer? Voor een jongere generatie geldt dat zij kennismaken met de oudheid op een nieuwe manier, terwijl een oudere generatie wordt geconfronteerd met nieuwe, soms schokkende facetten van een wereld die ze bekend veronderstelde. Dit spanningsveld verdient aandacht: het vertelt hoe een maatschappij zichzelf vormgeeft door reflectie op het verleden — en hoe ze daarmee het verleden lijkt te herschrijven naar haar eigen beeld.”

Van alle tijden

De trend laat zien dat de mythen van alle tijden zijn, en dat klassieke talen geen ver-van-je-bed-show zijn. “Deze verhalen leven nog altijd, en er is nog altijd behoefte aan.”

Hoewel de ene hervertelling beter is dan de ander, is Klooster over een aantal erg enthousiast. “De beste doen recht aan de originelen”, vindt ze. Daaronder vallen wat haar betreft: Circe van Madeline Miller, Bright Air Black van David Vann en Wake, Siren Ovid Resung van Nina MacLaughlin.

Over Jacqueline Klooster

Jacqueline Klooster (1976) is universitair docent Griekse Taal en Letterkunde aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen. Ze publiceert regelmatig voor een breder Nederlandstalig publiek, onder meer in de Nederlandse Boekengids. In 2017 verscheen van haar hand het Elementaire Deeltje Klassieke Literatuur (AUP). Met drie co-auteurs schrijft zij een toegankelijke Literatuurgeschiedenis van de Oudheid die in het voorjaar van 2023 verschijnt. Ze won in 2012 de Academische Boekengids/Vrij Nederland essayprijs en in 2018 de Zenobia essayprijs. In 2021-22 verbleef Jacqueline Klooster als Individual Fellow aan het NIAS, waar zij werkte aan een academische monografie over leiderschap en literatuur in de Griekse Oudheid. Naast universitair docent is zij per januari 2023 hoofdredacteur van het internationale vakblad Mnemosyne en voorzitter van het Nederlands Klassiek Verbond.

Over de beurs

Het Lira Fonds is in 2022 gestart met de Beurzenregeling Wetenschappelijke Boeken. Met deze beurs sluit het Lira Fonds aan bij het programma Erkennen en Waarderen van Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen waarmee universiteiten ook andere kwaliteiten van onderzoekers waarderen en honoreren.