EU-grant voor kennisvergroting van hedendaags China

Prof. dr. Jan van der Harst en prof. dr. Tjalling Halbertsma van het Centre for East Asian Studies Groningen (CEASG) werken mee aan ReConnect China, een Europees onderzoeksproject om de kennis van het hedendaagse China te verbeteren. Het project, dat wordt geleid door onderzoekers van de Universiteit van Gent, is een samenwerking van 14 universiteiten en kenniscentra uit verschillende Europese landen. De Europese Unie ondersteunt het project de komende vier jaar met een Horizon grant van €4 miljoen.

Binnen het project wordt de relatie met China in verschillende domeinen onderzocht, zoals ‘wetenschap en techniek’, ‘binnenlands beleid’ en ‘China in de wereld’. Van der Harst en Halbertsma richten het vizier op de economische relatie tussen China en de EU, in het bijzonder op hoe economische spanningen zich vertalen naar economische diplomatie. Het project sluit hiermee goed aan bij CEASG’s eerdere activiteiten over economische diplomatie, de EU en Oost-Azië.

Honeymoon-jaren

Die spanningen zijn de laatste jaren toegenomen, zegt hoogleraar Europese Integratie Jan van der Harst. “Aan het begin van de eeuw waren de economische contacten tussen China en Europa bijzonder goed - het waren de honeymoon-jaren. Daar is rond 2014 verandering in gekomen: de relatie is moeizamer, er is meer wantrouwen.”

Die verandering heeft verschillende oorzaken. Zo is China een stuk machtiger geworden in de wereld. Tjalling Halbertsma, bijzonder hoogleraar Oost-Azië Studies: “Twintig jaar ging Europa naar China om zaken te doen, en werd China voornamelijk als een kans gezien. Niemand wilde de boot missen, heette het. Alles is nu anders: China trekt zeer actief de wereld in, denk aan het Belt and Road Initiative, aan Huawei of aan ontwikkelingssamenwerking en militaire infrastructuur. Naast kansen ziet Europa nu ook bedreigingen en het ontstaan van een nieuwe wereldorde. We zullen onze kennisverwerving op China urgent moeten intensiveren”.

Mensenrechtensituatie

Andere belangrijke veranderingen zijn de verkiezing van Xi Jinping tot president van China en de verslechterende mensenrechtensituatie in China. “Er werd in Europa gedacht dat economische welvaart in China zou leiden tot politieke hervormingen, tot een verbetering van de mensenrechtensituatie en, uiteindelijk, misschien zelfs het omarmen van meer westerse normen”, zegt Halbertsma, “maar dat is natuurlijk niet zo gebleken. Dit laat zien dat we China niet echt goed begrijpen, en dat meer kennis en kunde nodig is.”

Politieke gevoeligheden hebben ook hun invloed op de economische samenwerking, zegt Van der Harst. “Mei 2021 bijvoorbeeld blokkeerde het Europees Parlement een investeringsakkoord tussen de EU en China, vanwege Chinese sancties die waren uitgevaardigd in reactie op Europese kritiek op mensenrechtenschendingen. Zo zien we dat politiek steeds meer verweven raakt met economische betrekkingen.”

Discours

Om meer kennis te verwerven gaan Van der Harst en Halbertsma, in samenwerking met hun collega Frank Gaenssmantel, onderzoeken hoe China en de Europese Unie over elkaar en over de economie spraken in de voorbije periode. Onderzocht wordt of en in hoeverre het discours gedurende de afgelopen twintig jaar verandering heeft ondergaan.

Belt and Road

Ook zoomen de onderzoekers in op het zogenoemde Belt and Road initiatief, waarbij China in diverse Zuid- en Oost-Europese landen (waaronder een aantal EU-lidstaten) investeringen doet en leningen verstrekt voor infrastructurele projecten. “De EU zag en ziet dit initiatief als een poging van China om Europa uit elkaar te spelen. China ontkent dit. Wij gaan onderzoek doen naar de reactie op dit project in een drietal Belt and Road-landen”, zegt Van der Harst.

Economische diplomatie

Tot slot gaan Halbertsma en Van der Harst dieper in op economisch-diplomatieke betrekkingen. “We gaan op zoek naar antwoorden op de vraag hoe het kan dat sommige handelsconflicten in der minne worden geschikt, en andere uitmonden in een soort handelsoorlog. Welke factoren spelen hierbij een rol? Dan kun je denken aan economische factoren, maar ook juridische en politieke. Doel is om hier lessen uit te trekken, zodat de EU in de toekomst weet welke rol zij moet aangaan bij het managen van een handelsconflict”, aldus Van der Harst. Dit deel van het onderzoek bouwt voort op een door NWO/KNAW ondersteund project over economische diplomatie, vallend onder het China Exchange Programme, dat enkele jaren geleden in Groningen is uitgevoerd.

Het zal het onderzoek - naast verbeterde kennis van China - ook een beleidsrelevant rapport opleveren, dat aan Europese beleidsmakers wordt aangeboden.

ReConnect China: Generating independent knowledge for a resilient future with China for Europe and its citizens heeft een looptijd van vier jaar en begint in november 2022.