Europeanen precies 1000 jaar geleden al in Amerika

Columbus was niet de eerste Europeaan die het Amerikaanse continent bereikte. De Vikingen bereikten Noord-Amerika al eeuwen daarvoor, maar wanneer precies was nog steeds niet duidelijk. Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en een internationaal team van collega’s hebben nu aangetoond dat Europeanen al in 1021 na Christus aanwezig waren op het Amerikaanse continent. Dit beschrijven zij in het artikel Evidence for European presence in the Americas in AD 1021 dat 20 oktober is gepubliceerd in Nature.

De Vikingen legden enorme afstanden af met hun iconische schepen. In het westen vestigden ze zich in nederzettingen op IJsland en Groenland en uiteindelijk in L’Anse aux Meadows, in het Canadese Newfoundland. Maar het is niet duidelijk wanneer ze voor het eerst de Atlantische Oceaan overstaken. Wetenschappers hebben nu aangetoond dat Europeanen al in het jaar 1021 aanwezig waren op het Amerikaanse continent. Dat is dit jaar precies 1000 jaar geleden. Dit is ook het vroegst bekende moment waarop de Atlantische Oceaan is overgestoken en dus het moment waarop mensen voor het eerst de hele planeet zijn rondgereisd.

Datering dankzij een zonnestorm

Dit onderzoek wist het kappen van hout door Vikingen bij L’Anse aux Meadows exact te dateren in het jaar 1021. De drie onderzochte stukken hout, van drie verschillende bomen, zijn afkomstig uit een archeologische context die kan worden toegeschreven aan de Vikingen. Elk van de stukken hout had duidelijke sporen van kappen en snijden met bladen van ijzer, een materiaal dat niet door de inheemse bevolking werd geproduceerd. Het exacte jaar kon worden bepaald omdat er in het jaar 992 een enorme zonnestorm heeft plaatsgevonden die een duidelijk radioactief teken heeft achtergelaten in de jaarringen van het volgende jaar.

Groningse isotopenchronologie

‘De opvallende toename in radioactiviteit die tussen 992 en 993 optrad, is waargenomen in archieven van jaarringen over de hele wereld,’ zegt de leider van het onderzoek adjunct-hoogleraar Isotopenchronologie Michael Dee. In elk van de drie houten objecten kwam dit teken voor op 29 jaarringen (jaren) van de bast. ‘Doordat we dit teken van de zonnestorm op 29 jaarringen van de bast vonden, konden we concluderen dat het hout in het jaar 1021 was bewerkt,’ vertelt de eerste auteur van het artikel Margot Kuitems, die deel uitmaakt van de groep van Dee.

Erfenis Vikingexpedities

Het is nog steeds niet duidelijk hoeveel Vikingexpedities er naar het Amerikaanse continent zijn geweest en hoe lang de Vikingen er zijn gebleven. Uit alle gegevens die nu bekend zijn, blijkt dat dit allemaal niet zo heel lang heeft geduurd en dat de culturele en ecologische erfenis van deze eerste Europese aanwezigheid in Noord-Amerika waarschijnlijk heel klein is geweest. Desalniettemin bevestigt botanisch bewijs uit L’Anse aux Meadows dat de Vikingen verder zuidelijk dan Newfoundland zijn geweest.

IJslandse sagen

Het jaar 1021 is het vroegste moment waarop de aanwezigheid van Europeanen op het Amerikaanse continent wetenschappelijk kan worden bewezen. Eerdere datums voor de aanwezigheid van Vikingen in Noord-Amerika zijn voornamelijk gebaseerd op de IJslandse sagen. Deze zijn echter ooit begonnen als mondelinge tradities en zijn pas opgeschreven eeuwen nadat de erin vertelde gebeurtenissen plaatsvonden. Hoewel deze sagen tegenstrijdigheden bevatten en soms heel fantasievol zijn, wordt er ook in gesuggereerd dat er ontmoetingen hebben plaatsgevonden tussen Europeanen en de inheemse bevolking van het gebied. Deze ontmoetingen waren soms gewelddadig en soms vriendschappelijk. Er is echter weinig archeologisch bewijs gevonden van deze uitwisselingen. Er bestaan ook middeleeuwse verhalen die erop duiden dat belangrijke personen op het Europese vasteland ervan op de hoogte waren dat de Vikingen aan de overkant van de Atlantische Oceaan aan land waren gegaan.

Samenvatting

De Vikingen waren in het jaar 1021 aanwezig in Noord-Amerika. Dat is op dit moment het vroegste (en enige) bekende jaar waarin Europeanen aanwezig waren op het Amerikaanse continent vóór de komst van Columbus in 1492 Het jaar staat bovendien voor het beslissende moment waarop de Atlantische Oceaan is overgestoken en mensen voor het eerst de hele planeet zijn rondgereisd.