De nieuwe zorg: van eHealth tot CoronaCheck app

Hoe kunnen we de zorg betaalbaar houden voor iedereen? Kan een app zorgen voor minder ziekenhuisopnames? Hoe weten we of de coronamelder helpt tegen corona? Allemaal vragen waar gedragswetenschapper en epidemioloog Esther Metting zich mee bezig houdt. Ze is onderzoeker aan de RUG maar inmiddels ook een veelgevraagd media-expert in het publieke debat over corona. Daarnaast is ze recent als boegbeeld eHealth aan de slag gegaan bij DASH (Data Science Centre in Health) van het UMCG.

Tekst: Merel Weijer/afd. Communicatie

We worden met zijn allen steeds ouder waardoor er ook steeds meer mensen met chronische aandoeningen kampen. De werkdruk in de zorg is hoog en de kosten lopen op. De toegang tot goede betaalbare zorg voor iedereen wordt hierdoor in de toekomst misschien wel een moeilijk punt. Volgens Esther Metting is technologie in de zorg (eHealth) een oplossing voor deze situatie. Het kan zorgen voor betere gezondheid, lagere zorgkosten en het kan zowel de dokter als de patiënt ondersteunen. “Als epidemioloog en gedragswetenschapper kijk ik zowel naar de klinische uitkomsten van eHealth, als naar verandering van gedrag door patiënt en zorgverlener. Ik onderzoek bijvoorbeeld of een applicatie zorgt voor minder ziekenhuisopnames en een betere leefstijl en hoe mensen met lage digitale vaardigheden toch gebruik kunnen maken van deze technologie. Met mijn onderzoek zorg ik voor meer kennis over deze laatste doelgroep. Zo wil ik bereiken dat alle patiënten kunnen profiteren van de voordelen van eHealth.”

Worstelen met digitalisering

De afgelopen jaren is Metting als vrijwilliger actief geweest bij verschillende maatschappelijke organisaties. Hier zag ze dat een grote groep mensen worstelt met de toenemende digitalisering van de samenleving, waaronder ook hoog opgeleiden en jongeren. Met hen wordt te weinig rekening gehouden, vindt Metting. Er wordt volgens haar door ontwikkelaars en beleidswerkers te weinig rekening mee gehouden. “Twee miljoen Nederlanders zijn niet digitaal vaardig en kan niet of moeilijk meekomen met de technologische ontwikkelingen. Dit is ernstig ,want hierdoor heeft deze groep én geen toegang tot eHealth én dus geen toegang tot de zorg van de toekomst. Met de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek kunnen we methodes te ontwikkelen om deze groep wel te betrekken.”

Effect van CoronaMelder app

Esther Metting is ook als wetenschappelijk adviseur betrokken bij de evaluatie van de CoronaMelder en CoronaCheck app. Ze heeft het afgelopen jaar voor het Ministerie van VWS onderzoek gedaan waarbij gekeken wordt naar de meningen en het gedrag van gebruikers, de effecten van de apps op de verspreiding van het virus en naar de toegankelijkheid voor mensen met beperkte digitale vaardigheden. Het onderzoek naar app CoronaCheck loopt nog, maar dat naar de CoronaMelder is inmiddels afgerond. Ruim vijf miljoen Nederlanders blijken de app te hebben gedownload en de app heeft een beperkt maar merkbaar effect op de bestrijding van het virus. Ook zorgt de app ervoor dat mensen die in contact zijn geweest met een besmet persoon sneller gewaarschuwd worden dan met het reguliere bron- en contactonderzoek. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebruikt om de Tweede Kamer te informeren en om de publiekscampagnes te verbeteren. Metting: “Het bleek bijvoorbeeld dat veel mensen denken dat de applicatie je locatie bijhoudt. Dat is niet het geval en in de communicatie is daar nu extra aandacht aan besteed. Nu de maatschappij weer open gaat kan de app een grote meerwaarde hebben doordat besmette personen anderen die in hun omgeving zijn geweest snel kunnen waarschuwen.”

De wetenschapper in het publieke debat

Metting wordt veel gevraagd naar haar mening over het huidige corona beleid. Ze vindt het belangrijk om dit te doen. “Als wetenschapper kan ik op basis van de wetenschappelijke literatuur en de uitkomsten van mijn onderzoeken op een genuanceerde manier reflecteren op de maatregelen van de overheid.” Ze is zich de afgelopen tijd bewuster geworden van de rol die wetenschappers kunnen spelen in het publieke debat. “In onderzoek zijn we gewend om met een open en onbevooroordeelde blik naar onze onderzoeksgegevens te kijken. Uitspraken in wetenschappelijke publicaties zijn gebaseerd op uitkomsten van andere studies. Terwijl in de media vaak gepolariseerde en ongefundeerde meningen worden verkondigd. Het is belangrijk om ook goed gefundeerde en genuanceerde meningen te laten horen.” Als nieuw lid van de YAG (Young Academy Groningen) ziet ze daarin ook een belangrijke taak. “Als YAG lid wil ik de kloof tussen wetenschappers en niet-wetenschappers overbruggen door uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek op een begrijpelijke en laagdrempelige manier te presenteren.”

Zorgen over gezondheid bij docenten

De universiteit is weer open voor studenten en medewerkers. Ook hier kijkt ze genuanceerd naar. Aan de ene kant is het volgens haar een positieve stap. “ Vorig jaar hebben studenten vrijwel volledig digitaal onderwijs gevolgd en dat heeft bij velen negatieve gevolgen gehad voor mentaal welzijn en motivatie. Het opzetten van digitaal onderwijs is ook voor docenten zwaar geweest. Bovendien is het online lesgeven aan studenten die je niet ziet onbevredigend.” Allemaal redenen om de universiteit weer zo snel mogelijk open te doen. “Maar aan de andere kant zijn veel studenten (nog) niet gevaccineerd en dit is een groep waar nog steeds veel besmettingen zijn. Uit ons onderzoek naar de snelteststraat bleek ook dat docenten zich vaak zorgen maken over hun eigen gezondheid bij fysiek onderwijs. Eén besmette student op de campus kan veel anderen besmetten. Het is belangrijk om een volwaardig alternatief voor fysiek onderwijs aan te bieden zodat mensen met klachten, positief geteste of kwetsbaren ook op afstand les kunnen geven of krijgen.”

De toekomst van de gezondheidszorg

Metting verwacht dat eHealth een steeds grotere rol zal gaan spelen in de zorg .Mede daardoor zal er meer nadruk komen op preventieve en gepersonaliseerde geneeskunde. Mensen kunnen tegenwoordig al heel veel zelf doen door middel van bijvoorbeeld stappentellers, digitale glucosemeters of bloeddrukmeters. Dat kan volgens haar motiveren om gezonder te leven. Bovendien is in een vroeg stadium te zien wanneer het niet goed gaat zodat er sneller ingegrepen kan worden. Ook zorgt de grote hoeveelheid anonieme digitale gezondheidsdata ervoor dat beter te voorspellen is in welke situatie en voor welke patiënt een bepaalde behandeling het meest zinvol is. Zo wordt de zorg steeds beter op de individuele patiënt toegesneden. “Ik ben ervan overtuigd dat, mits verstandig ingezet, eHealth zal leiden tot betere zorg en tot een betere gezondheid”.