Coronacrisis heeft blijvend effect op nieuwsgebruik

Nieuws en journalistiek bieden houvast in onzekere tijden. Aanvankelijk braken televisiejournaals, kranten en nieuwssites na het uitbreken van de COVID-19-pandemie begin 2020 record na record. Maar zijn zulke nieuwe nieuwsgewoonten blijvend? Hoewel voor de meeste mensen de piek in nieuwsconsumptie tijdelijk was, zijn er ook groepen waarbij journalistiek in hun systeem is gaan zitten. Dit concluderen hoogleraar Marcel Broersma en onderzoeker Joëlle Swart van het Centre for Media and Journalism Studies in een op 7 juni verschenen onderzoek naar nieuwsgewoonten in coronatijd.

Broersma en Swart vroegen vorig jaar in een online enquête, tijdens de eerste besmettingsgolf, 1293 Nederlanders naar hun veranderingen in hun nieuws- en mediagebruik sinds de coronacrisis. Een deel van deze respondenten werd in de zomer van 2020 vervolgens geïnterviewd om de stabiliteit van, de motivaties voor en de context van deze nieuwe gewoonten in kaart te brengen. “We zien dat veel mensen na eerst veel meer nieuws te zijn gaan consumeren dat nu weer hebben geminderd”, zegt Broersma. “Maar bij anderen zien we een blijvend effect: de coronacrisis heeft hun interesse en aandacht voor nieuws aangewakkerd.”

Van nieuwsmijders via spijtoptanten tot nieuwsjunkies

Het onderzoek laat zien dat bijna iedereen in de eerste fase van de pandemie meer nieuws ging consumeren. Maar toen de eerste schrik voorbij was, zagen de onderzoekers vijf verschillende reacties. Nieuwsmijders namen vrijwel direct afstand van coronanieuws, veelal uit onvrede over de kwaliteit van berichtgeving over de pandemie. Een vergelijkbare groep – de spijtoptanten - volgde aanvankelijk vaker nieuws, maar schroefde die frequentie binnen enkele weken terug uit coronamoeheid en een gevoel van hulpeloosheid. Stabiele nieuwsgebruikers lieten, zelfs tijdens een ontwrichtende gebeurtenis als de pandemie, geen verandering in nieuwsgebruik zien. Deze groep had een relatief lage interesse in nieuws en volgde alleen voor hen direct relevante informatie, zoals berichtgeving over nieuwe maatregelen van de overheid om verspreiding van het virus tegen te gaan.

Een vierde groep frequente nieuwsgebruikers ging door de pandemie juist vaker nieuws consumeren via de platformen en titels die zij voorafgaand aan de coronacrisis ook al gebruikten. Zij checkten langdurig frequenter nieuws dan voorheen als steun in onzekere tijden, vaak met juist meer stress en angst tot gevolg. Tot slot reageerden nieuwsjunkies op de pandemie door niet alleen frequenter, maar ook op actievere wijze nieuws te consumeren, bijvoorbeeld door nieuwsapps te installeren, extra nieuwssites te bezoeken of actief naar aanvullende informatie te zoeken.

Verandering vaak tijdelijk

Veranderde patronen van nieuwsgebruik blijken veelal tijdelijk, met uitzondering van frequente nieuwsgebruikers en nieuwsjunkies. Zij blijken blijvend meer nieuws te zijn gaan gebruiken. De stress en angst die de pandemie bij hen veroorzaakt verhoogt hun nieuwsconsumptie, terwijl dezelfde emoties voor nieuwsmijders en spijtoptanten juist het tegenovergestelde effect hebben. Ook voelen zij zich emotioneel betrokken bij nieuws en hechten zij groot belang aan de democratische waarde van de journalistiek, terwijl voor andere groepen ontevredenheid over nieuwsmedia als negatieve affectief signaal juist tot nieuws mijden aanspoort.

Of COVID-19 daadwerkelijk leidt tot stabiele, langdurige gewoonten, hangt af van de impact van de pandemie en de anti-coronamaatregelen op het dagelijks leven van nieuwsgebruikers. Des te ingrijpender de effecten van de coronacrisis voor werk, familie en alledaagse routines, des te langduriger veranderingen in nieuwsgebruik. Ook de sociale omgeving van gebruikers speelt daarbij een rol: respondenten die veel informatie uitwisselden over de coronacrisis met de mensen om hen heen volgden het nieuws met meer nauwgezet.

De volledige resultaten van het onderzoek zijn te lezen in ‘Do novel routines stick post-pandemic? The formation of news habits during COVID-19’ (open access) in wetenschappelijk tijdschrift Journalism Studies. Zie: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1461670X.2021.1932561

Voor meer informatie

Prof. dr. Marcel Broersma – m.j.broersma rug.nl