Toont een spraaktest in de toekomst Parkinson aan?

Wie aan de diagnose of behandeling van ziekten denkt, zal niet meteen een verband leggen met taal en spraak. Toch liggen daar volgens Vass Verkhodanova kansen. Zij onderzoekt bij RUG/Campus Fryslân de veranderingen in het spraakvermogen van Parkinson-patiënten.

Vraag Vass Verkhodanova naar het belang van haar onderzoek en als een spraakwaterval houdt ze een gloedvol betoog. Over het wonder van spraak en taal, over het samenspel tussen klanken en hersenen en over het isolement waarin mensen terecht kunnen komen als hun spraakvermogen vermindert. Het tekent haar gedrevenheid. Haar interesse voor het aangetaste spraakvermogen bij ouderen met Parkinson begon dan ook al toen haar oma met Alzheimer spraakproblemen kreeg.

Isolement

Bij Parkinson-patiënten verandert hun spraak: die wordt monotoon, klinkers gaan meer op elkaar lijken en ademhalen gaat minder soepel. Bij het stellen van een vraag spelen normaliter woordvolgorde én intonatie een rol: aan het eind van de zin gaat de klank omhoog. Mensen met Parkinson kunnen die subtiele klanknuances niet maken. Maar liefst negentig procent van de patiënten krijgt uiteindelijk zulke spraakproblemen - met alle gevolgen van dien. Verkhodanova: “Mensen zijn sociale wezens. Spraak is essentieel voor wie we zijn, voor ons functioneren in een groep. Zonder de subtiliteiten van spraak raak je in een isolement en daardoor soms in een depressie.”

Kleine veranderingen in spraak

Tot op heden bestaat er geen eenvoudige test voor Parkinson – alleen een dure scan kan de ziekte aantonen. “Op dat moment zijn patiënten vaak al in een ver stadium en kun je de ziekte minder goed vertragen”, vertelt Verkhodanova. “Ik hoop daarom, samen met onderzoekers van het UMCG, een hulpmiddel te ontwikkelen dat met de eerste tekenen van verandering in spraak Parkinson eerder vaststelt. Daarvoor breng ik signalen in kaart die typerend zijn voor Parkinson. Geoefende artsen kunnen veranderingen vaak al horen. Dan moet je dat ook technisch vast kunnen stellen.” Uiteindelijk moet dit leiden tot bijvoorbeeld een app waarmee je jezelf of familieleden kunt testen.

Friese versie van bekende fabel

Verkhodanova werkt samen met zo’n veertig patiënten die ze via het MCL en UMCG heeft benaderd. Ze voert gesprekken, maar de patiënten moeten bijvoorbeeld ook een stukje tekst voorlezen: de oude Griekse fabel De Noordenwind en de Zon. Taalonderzoekers over de hele wereld gebruiken die tekst omdat deze alle klanken bevat. “Voor mijn onderzoek heeft de Fryske Akademy hem speciaal in het Fries vertaald”, vertelt Verkhodanova, “want ik onderzoek ook sprekers van het Fries.”

Maandelijks contact

Verkhodanova spreekt al twee jaar lang maandelijks een Parkinson-patiënt en maakt daarbij opnames. “Hij is erg nieuwsgierig naar de resultaten, maar het is natuurlijk ook spannend en confronterend. Hoewel zijn spraak nog vrij goed is, hoor ik na twee jaar het verval. Hij hoort dat ook, en doet nu spraaktherapie. Het is enerzijds heel pijnlijk, maar ik ben ook blij dat ik nu al iemand een beetje kan helpen.”

Grote betrokkenheid

Wat haar tot nu toe het meest is opgevallen? “Al mijn proefpersonen willen zo graag helpen! Ook al hebben ze moeite met sommige opdrachten en kost het hen veel energie. Nederland is erg betrokken bij Parkinson-patiënten en de organisatiegraad is hier hoog.” Een ideale situatie om als onderzoeker te werken aan haar missie: neurodegeneratieve ziekten een halt toeroepen. “Wil je de kwaliteit van leven verbeteren dan is Parkinson een belangrijke ziekte om aan te pakken. We kunnen de toekomst beïnvloeden”, besluit Verkhodanova strijdvaardig.

Vass Verkhodanova is taalwetenschapper en werkt als promovendus aan RUG/Campus Fryslân. Ze onderzoekt veranderingen in spraak bij Parkinson-patiënten.