Drie toponderzoekers van de RUG ontvangen ERC Advanced Grant

Drie onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen hebben een ERC Advanced Grant toegekend gekregen. Het gaat om prof. dr. Gerard Roelfes (Stratingh Institute for Chemistry), prof. dr. Leon Koopmans (Kapteyn Astronomical Institute) en prof. dr. Erwin de Blok (ASTRON, Dwingeloo/Kapteyn Astronomical Institute, Rijkuniversiteit Groningen). De European Research Council kent deze beurzen toe. Een Advanced Grant is bedoeld voor gevestigde onderzoeksleiders met een erkende staat van dienst voor wat betreft onderzoeksresultaten.

Prof. dr. Gerard Roelfes: Designer enzymes featuring unnatural amino acids as catalytic residue

Voor zijn project ‘Designer enzymes featuring unnatural amino acids as catalytic residue’ (DENZUAC) ontvangt prof. dr. Gerard Roelfes een ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen euro. In dit project stelt prof. dr. Roelfes zich als doel om nieuwe ‘designer’ enzymen te maken die deels niet-natuurlijke aminozuren bevatten. Hiervoor maakt hij gebruik van technologieën die het mogelijk maken de genetische code uit te breiden. De nieuwe enzymen die in dit project worden gemaakt, zullen worden toegepast voor de katalyse van belangrijke chemische reacties die niet in de natuur voorkomen.

Biokatalyse, oftewel katalyse van chemische reacties door enzymen, is een belangrijk onderdeel van de transitie naar een ‘groenere’ en duurzamere chemie. Natuurlijke enzymen kunnen echter maar een beperkt aantal soorten reacties katalyseren, tenminste, in vergelijking met het enorme aantal reacties dat een chemicus kan doen. Dit is deels gerelateerd aan het feit dat de twintig natuurlijke aminozuren, waar eiwitten van gemaakt zijn, maar een beperkt aantal reactietypen kunnen doen. De nieuwe enzymen die in dit project gecreëerd zullen het mogelijk maken om veel meer, niet-natuurlijke, chemische reacties met behulp van biokatalyse uit te voeren.

Prof. dr. Gerard Roelfes is onderzoeker bij het Stratingh Institute for Chemistryvan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn expertises zijn biomoleculaire chemie & katalyse.

Prof. dr. Léon Koopmans: CoDEX The Final 21-cm Cosmology Frontier  

Prof. dr. Léon Koopmans ontvangt een ERC Advanced Grant ter waarde van 3,5 miljoen euro voor zijn project ‘CoDEX The Final 21-cm Cosmology Frontier’. Daarvan wordt 1 miljoen euro besteedt aan een nieuw computersysteem voor dataverwerking en -opslag. Het project heeft als doel extreem zwakke radiosignalen te detecteren van neutraal waterstof afkomstig uit de eerste miljard jaar van ons heelal. Om deze signalen te detecteren worden zeer gevoelige waarnemingen gebuikt van de door Nederland gebouwde Low Frequency Array (LOFAR), de New Extention in Nançay Upgrading LOFAR (NenuFAR) in Frankrijk en de Netherlands-China Low-Frequency Explorer (NCLE) die zich momenteel achter de maan bevindt.

CoDEX bundelt deze observatieprogramma’s en hun expertise in één programma. Hierdoor kunnen de huidige limieten op het 21-cm radiosignaal van neutraal waterstof met drie tot zes ordes van grootte worden aangescherpt in precisie. Om hiertoe te komen gaan onderzoekers petabytes aan data verwerken, de inspanningen op het gebied van signaal- en dataverwerking versterken en de rekencapaciteit vergroten. Met de ERC beurs kunnen Koopmans en zijn onderzoeksgroep dit de komende jaren bereiken, voordat instrumenten van de volgende generatie, zoals de Square Kilometre Array, beschikbaar zijn.

Prof. dr. Léon Koopmans is onderzoeker bij het Kapteyn Astronomical Institute van de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn expertise ligt op het gebied van de kosmologie en zwaartekracht-lenzen.

Prof. dr. Erwin de Blok: MeerGas: Finding the Origin of Gas in Galaxies with MeerKAT

Prof. dr. Erwin de Blok ontvangt voor zijn project ‘MeerGas: Finding the Origin of Gas in Galaxies with MeerKAT’ een ERC Advanced Grant ter waarde van 2,5 miljoen euro. Met dit project wil Prof. dr. De Blok de herkomst van het neutrale waterstofgas in melkwegstelsels achterhalen. Neutraal waterstofgas vormt de brandstof voor stervorming. De meeste sterrenstelsels hebben niet genoeg gasreserves om hun hele leven sterren te vormen. Ze moeten dit dus ergens vandaan krijgen. Computersimulaties suggereren dat dit gas waarschijnlijk uit de ruimte tussen melkwegstelsels in komt. Omdat de straling die het gas afgeeft echter erg zwak is, is dit proces nog nooit ondubbelzinnig waargenomen. Prof. dr. De Blok en zijn onderzoeksgroep gaan extreem gevoelige radiowaarnemingen gebruiken van nabije sterrenstelsels, die gemaakt worden met de nieuwe MeerKAT radiotelescoop in Zuid-Afrika, om dit gas te detecteren.

Prof. dr. De Blok gaat met zijn MeerGas-project nieuwe technieken gebruiken en ontwikkelen waarmee de grote hoeveelheden gegevens die van MeerKAT zullen komen efficiënt kunnen worden geanalyseerd. Dit draagt vervolgens weer bij aan de voorbereidingen voor de nog grotere vloed aan gegevens die de Square Kilometre Array, de volgende generatie radiotelescoop, zal produceren.

Prof. dr. De Blok is stafastronoom bij ASTRON en daarnaast als adjunct hoogleraar werkzaam bij het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is tevens Honorary Professor bij de Universiteit van Kaapstad, Zuid-Afrika.

European Research Council

De European Research Council is de belangrijkste Europese financieringsorganisatie voor excellent grensverleggend onderzoek. Elk jaar selecteert en financiert het de allerbeste creatieve onderzoekers van allerlei nationaliteiten en leeftijden om projecten in Europa te leiden. De ERC biedt vier kernsubsidieregelingen: Starting, Consolidator, Advanced en Synergy Grants, plus de aanvullende Proof of Concept-subsidieregeling. In deze ronde hebben 185 onderzoekers een ERC Advanced Grant ontvangen, ter waarde van in totaal 450 miljoen euro.