Minibiebs succesvoller dan ze lijken

‘Minibiebs? Die gebruikt toch niemand?,’ riep een collega vooraf, als reactie op dit artikel. En inderdaad, de kastjes in voortuinen met weggeefboeken erin lijken er soms wat eenzaam bij te staan, verloren in het niemandsland tussen goede bedoelingen en nutteloosheid. Maar dat beeld blijkt niet correct.

^{Tekst: Eelco Salverda, afd. Communicatie / Foto's: Elmer Spaargaren en Anouk Schippers}

Onderwerpen voor onderzoek liggen - of staan - soms letterlijk op straat. Je moet het alleen even ‘zien’. ‘Het idee kwam van Adriaan,’ vertelt promovenda Anouk Schippers, die het gebruik van minibiebs heeft onderzocht. Ere wie ere toekomt. Ze wijst naar haar begeleider Adriaan Soetevent. ‘Ik zie die kasten geregeld staan en vroeg me af wat er eigenlijk mee gebeurt,’ vult de hoogleraar micro-economie aan. ‘Werkt het? Na burenhulp is dit zo’n beetje de meest basale vorm van deeleconomie. Het is min of meer anoniem, gratis en vrij ongereguleerd. Bij ons weten is er nog nooit onderzoek naar gedaan. Initiatieven als Uber en Peerby zijn wel onderzocht. Maar daarbij kun je transacties van een webplatform analyseren. Dit speelt zich volkomen onder de radar af.’

Kindje

Hoe en hoe vaak maken mensen gebruik van de minibieb? Wat is de rol van de eigenaar? Brengen gebruikers ook boeken in? Wat voor waarde heeft de collectie? Al snel kwamen Schippers en Soetevent op veel interessante vragen. Maar hoe pak je het onderzoek aan? Schippers straalt als ze van wal steekt: ‘Via de website minibieb.nl hebben we 199 eigenaren in de zes noordelijke provincies aangeschreven, waarvan 56 aan het onderzoek mee hebben gedaan. Ze hebben hun aanbod geïnventariseerd en vervolgens een half jaar lang wekelijks bijgehouden wat er in en uit is gegaan, en of ze zelf óf leners een boek inbrachten of juist eruit haalden. Een hele klus!’ Vol bewondering vertelt ze over de inzet van de eigenaren. ‘Allemaal hebben ze dit netjes volgehouden. Ze waren echt zo toegewijd! Voor sommigen lijkt het bijna een kindje, zoveel tijd en liefde stoppen ze erin.’

Veel boeken uitgeleend

Nederland telt inmiddels meer dan 1500 minibiebs, met gemiddeld zo’n vijftig boeken. Staan ze inderdaad eenzaam te verpieteren? ‘Ik denk het niet,’ weerlegt Soetevent. ‘Ik heb juist het idee dat er steeds meer bijkomen. Vorig jaar is zelfs de eerste open minibiebdag georganiseerd.’ En inderdaad, uit Schippers’ onderzoek komt een positief beeld naar voren. Twee tot vijf ‘transacties’ (een boek eruit of erin) per week: dat dachten de eigenaren vooraf over hun bibliotheek. In werkelijkheid lag dat aantal veel hoger, namelijk gemiddeld tussen de tien en vijftien transacties per week. Gebruikers blijken ook actief als het gaat om het inbrengen van boeken: zo’n 70 procent van de aanvullingen van het aanbod komt van buiten. ‘Gebruikers halen er veel uit, maar ze brengen dus ook veel terug, ook boeken die ze niet geleend hadden,’ resumeert Schippers.

Actieve eigenaren

Een aardig gevolg van het onderzoek: de eigenaren storten zich met nog meer overgave op hun ‘kindje’. Kasten werden opgeknapt, soms kwam er een extra kast, familieleden begonnen ook met een bieb. ‘Ze zorgden ervoor dat alles er mooi en netjes bij lag,’ vertelt Schippers. ‘Al heb je liever niet dat omstandigheden tijdens het onderzoek veranderen,’ glimlacht Soetevent. ‘Maar zoiets is moeilijk te voorkomen.’ Volgens Schippers werkt een minibieb het beste als de eigenaar actief is. ‘Je kunt bijvoorbeeld via Facebook vertellen welke boeken nieuw zijn. Het is belangrijk dat je de lokale gemeenschap erbij betrekt. Een sterke sociale binding in de buurt maakt in zo’n geval veel verschil.’

Waarde van de boeken

Schippers verzamelde ook informatie over de waarde van de collectie. ‘Je kunt bijvoorbeeld op internet vinden voor welke prijs een tweedehands boek wordt aangeboden. En via ratingsites kun je de populariteit van een boek meten. ‘Ook al verandert er niks aan het aanbod, toch kan de economische waarde ervan dalen. De interesse van mensen kan verminderen omdat smaak verandert. Vanuit economisch oogpunt is een gelijkblijvend aanbod dus niet rendabel,’ vult Soetevent aan.  

Collectie op Marktplaats teruggevonden

In de contacten met de eigenaren kwamen bijzondere verhalen los, vertelt Schippers. Bij de een was de minibieb ‘geplunderd’, een ander zag zijn boeken terug op Marktplaats. Dat brengt Soetevent op een aantal kenmerken van de deeleconomie: solidariteit en wederkerigheid. Leners voelen al snel de morele plicht hetzelfde of een ander boek terug te brengen. ‘Als iemand boeken niet terugbrengt vind je dat als eigenaar niet erg. Maar als je ze te koop ziet staan vind je dat niet leuk. Daar zit frictie. Waarom stoort ons dat? Volgens mij omdat de verkoper de sociale regels heeft geschonden en de boeken heeft onttrokken aan de sociale functie die de bieb in de buurt heeft.’

Besmet met het virus

Of Schippers haar enthousiasme is aangewakkerd door dat van de eigenaren is niet duidelijk. Ze vertelt in elk geval vol passie over haar onderzoek. Heeft ze haar beeld over minibiebs bijgesteld? ‘Zeker, ik had niet verwacht dat het zo leefde bij eigenaren,’ zegt ze. Dan schiet ze in de lach. ‘En ik zie ze nu opeens overal. Op vakantie in Frankrijk was ik constant aan het roepen ‘daar staat er ook een!’ en maakte ik foto’s. Die kleine gekleurde ‘vogelhuisjes’ vind ik zelf het leukst.’ ‘Bij dit soort empirische studies krijg je vaak helemaal oog voor je onderzoeksonderwerp,’ beaamt Soetevent droogjes.

Thrillers

‘Als ik een kast zie kijk ik altijd wel even wat het aanbod is,’ vervolgt Schippers. Niet verbazingwekkend staan in Friesland veel Friese boeken in de kasten, en kleuren detectives en thrillers het aanbod. Zelf iets lenen, dat heeft ze nog nooit gedaan. ‘Ik wil wat minder boeken in huis hebben,’ verontschuldigt ze zich. Een mooie aanleiding om een minibieb te beginnen…?

Meer informatie

Anouk Schippers