RUG in twee van de zes Zwaartekracht-toekenningen voor baanbrekend onderzoek

Toponderzoekers van Rijksuniversiteit Groningen en het UMCG doen mee aan twee van de zes gehonoreerde programma’s in het kader van het prestigieuze NWO Zwaartekrachtprogramma voor baanbrekend fundamenteel onderzoek, waarmee ruim 100 miljoen euro gemoeid is. Dit maakte de NWO vandaag bekend.

Hybrid Intelligence (HI): augmenting human intellect

Een consortium gaat onderzoek doen naar een combinatie van menselijke en kunstmatige intelligentie. Wetenschappers van zes Nederlandse universiteiten ontwikkelen theorieën en methoden voor intelligente systemen die samenwerken met mensen, die zich aanpassen aan dynamische omstandigheden en hun acties kunnen verklaren. Bij het ontwerp van zulke HI-systemen wordt rekening gehouden met ethische en wettelijke waarden, zoals transparantie, aansprakelijkheid en vertrouwen. Hoogleraar informatica Frank van Harmelen van de VU is de hoofdaanvrager en stuurt een team wetenschappers aan met als doel de samenwerking tussen mens en machine te verbeteren. Namens de RUG is hoogleraar AI Rineke Verbrugge mede-aanvrager. Met de premie kunnen de wetenschappers de specifieke kwaliteiten van machine-intelligentie en de intelligentie van de mens effectief met elkaar laten samenwerken om daarmee de gezamenlijke intelligentie te vergroten.

Het consortium kreeg 19 miljoen euro toegekend vanuit de prestigieuze Zwaartekrachtsubsidie.

Exposoom-NL

Een ander consortium gaat onderzoek doen naar het exposoom en ontvangt ontvangt 18 miljoen euro. Hoofdaanvrager is hoogleraar Roel Vermeulen van Utrecht. Er doen vier andere instituten mee. Namens RUG/UMCG is prof. dr. Sasha Zhernakova mede-aanvrager.

Wie krijgen bepaalde chronische ziektes, en wie niet? Dat is voor dertig procent afhankelijk van erfelijkheid en voor maar liefst zeventig procent van het exposoom. Met het exposoom worden allerlei factoren uit het dagelijks leven bedoeld. Denk bijvoorbeeld aan wat we eten en drinken, de lucht die we inademen, onze sociale interacties en leefstijlkeuzes zoals roken en lichaamsbeweging. Ook de biologische reactie van het individu op deze factoren is onderdeel van het exposoom. Over dat exposoom, en dus het ontstaan van chronische ziekten, is nog veel onbekend. Een consortium gaat onderzoeken welke factoren van het exposoom belangrijk zijn voor gezondheid en hoe deze factoren werken. Daarvoor kreeg het consortium bijna 18 miljoen euro toegekend vanuit de prestigieuze Zwaartekrachtsubsidie. De deelnemende instituten leggen daar zelf nog 8 miljoen euro bij.

Bijdrage UMCG
In het UMCG richten we ons binnen het Exposome-NL project op het interne exposoom; de omgevingsfactoren in ons lichaam. De belangrijkste factor daarbij is het microbioom in onze darmen. Het microbioom is samengesteld uit honderden micro-organismen, waaronder bacteriën en virussen en verschilt van persoon tot persoon.

Sasha Zhernakova: "De subsidie stelt ons in staat te onderzoeken wat precies de rol van het microbioom is in de wisselwerking met omgevingsfactoren: luchtvervuiling, chemische stoffen, dieet en leefstijl. We kijken ook hoe de omgevingsfactoren de activiteit van de genen beïnvloedt. Hiervoor werken we nauw samen met Lifelines: Lifelines beschikt over unieke en uitgebreide exposoom data van bewoners uit Noord-Nederland, verzameld over een langere periode. Door deze data via zogenaamde ‘big data analyses’ te koppelen aan genetische informatie en het microbioom, willen we doorgronden hoe de omgevingsfactoren invloed hebben op gezondheid en het ontstaan van ziekte. Dit kan ons dichterbij een toekomst brengen waarin we ziekten kunnen voorkomen en gezonder oud worden."

Zwaartekracht

Met Zwaartekracht stimuleert de overheid onderzoek van groepen topwetenschappers in Nederland om tot de wereldtop te behoren. De onderzoekers moeten in hun vakgebied vernieuwend en invloedrijk onderzoek verrichten. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) gevraagd de selectieprocedure voor dit geldstroomprogramma uit te voeren.