Jongeren lezen graag over leeftijdgenoten

Als jongeren lijken op de hoofdpersoon in een verhaal, kan dat positief bijdragen aan de overtuigingskracht van dat verhaal. Dat blijkt uit onderzoek van communicatiewetenschappers Joëlle Ooms, John Hoeks en Carel Jansen van de RUG. Deze conclusie kan bijdragen aan betere voorlichtingscampagnes.

In de gezondheidsvoorlichting worden steeds vaker verhalen ingezet. Dat gebeurt niet voor niets. Uit verschillende studies blijkt dat verhalen een positief effect kunnen hebben op het gezondheidsgedrag van mensen. Bekend is intussen dat transportatie daarin een prominente rol speelt. Lezers moeten zo gegrepen worden door het verhaal dat ze de wereld om zich heen als het ware vergeten. Ook is inmiddels bekend hoe belangrijk identificatie is voor de overtuigingskracht van een verhaal. Lezers moeten zich zo kunnen inleven in de hoofdpersoon in het verhaal dat ze de emoties van die hoofdpersoon mee kunnen voelen.        

Overtuigingskracht vergroten

Communicatieonderzoekers zoeken nu naar mogelijkheden om transportatie en identificatie, en daarmee de overtuigingskracht van verhalen te vergroten. Een van de opties is de hoofdpersoon van een verhaal zo te presenteren dat die lijkt op de lezers die de doelgroep van het verhaal vormen. Empirisch onderzoek naar de effecten van die gelijkenis op transportatie, identificatie, en overtuigingskracht van een verhaal laat echter tegenstrijdige resultaten zien. Onduidelijk is waaraan dat precies valt toe te schrijven. Daarom hebben de Groningse communicatiewetenschappers Joëlle Ooms, John Hoeks en Carel Jansen een experiment uitgevoerd dat meer inzicht geeft in de effecten van verschillende vormen van gelijkenis tussen hoofdpersoon en lezers op transportatie, identificatie en verschillende maten voor overtuigingskracht. De resultaten zijn gepubliceerd in PLOS ONE.         

Vier verhalen

In het experiment lazen alle deelnemers een persoonlijk verhaal van iemand die borstkanker of teelbalkanker blijkt te hebben. De onderzoekers presenteerden vier versies van het verhaal, met vier verschillende hoofdpersonen: een 22-jarige vrouwelijke student, een 22-jarige mannelijke student, een 50-jarige werkende moeder, en een 50-jarige werkende vader. 528 Deelnemers aan het experiment lazen de verhalen: deels vrouwen en deels mannen, deels studenten (tussen de 18 en 30 jaar) en deels oudere volwassenen (boven de 40 jaar). Na het lezen van het verhaal beantwoordden de deelnemers vragen over onder meer transportatie en identificatie, en over hun intentie om een maandelijks zelfonderzoek uit te voeren en om geld aan een kankerfonds te doneren.

Leeftijd voor jongeren belangrijk

Bij de studenten die aan het onderzoek deelnamen, bleek een verhaal met een leeftijdgenoot als hoofdpersoon voor meer transportatie en identificatie te zorgen dan een verhaal met een oudere hoofdpersoon. Ook was bij de studenten de intentie om geld te doneren sterker als de hoofdpersoon ongeveer even oud was als zijzelf. Voor geslacht van de hoofdpersoon werd geen effect gevonden: de vrouwelijke en de mannelijke studenten waren net zo onder de indruk van wat een mannelijke hoofdpersoon in een verhaal overkwam als van wat er met een vrouwelijke hoofpersoon gebeurde. Voor de oudere volwassenen bleek noch geslacht noch leeftijd van de hoofdpersoon effect te hebben op transportatie of identificatie, en ook niet op overtuigingskracht.

De onderzoekers concluderen dat het verstandig is om bij de ontwikkeling van campagnes in de gezondheidscommunicatie waarin verhalen worden gebruikt, goed rekening te houden met kenmerken van de doelgroep. Met name voor jongeren is het belangrijk dat ze in de hoofdpersoon iemand herkennen die in dezelfde leeftijdscategorie valt als zij zelf; het geslacht van de hoofdpersoon is van minder belang.

Meer informatie

• Het artikel van Ooms, Hoeks en Jansen op de site van PLOS ONE
• Joëlle Ooms, j.a.ooms[at]rug.nl