Mindfulness verbetert kwaliteit van leven na eierstokverwijdering

Mindfulness kan de kwaliteit van leven na eierstokverwijdering verbeteren, zowel op de korte als op de lange termijn. De ervaren overgangsklachten verminderen, hoewel seksuele klachten er niet duidelijk door verbeteren. Dat schrijft Catheleine van Driel van het UMCG in haar proefschrift. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen een eerste stap zijn in het vaker aanbieden van psychologische behandelingen bij vrouwen met acute overgangsklachten na een preventieve eierstokverwijdering. Zij promoveert op 4 februari aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Vrouwen met een mutatie in een BRCA-1 of BRCA-2 gen hebben een sterk vergrote kans op borst- en eierstokkanker. Omdat er geen betrouwbare eierstokcontroles zijn wordt hen aangeraden om de eierstokken en eileiders uit voorzorg te laten verwijderen, vóór het risico stijgt. Dat is voor veel vrouwen al voordat ze veertig jaar oud zijn. Na verwijdering van de eierstokken begint abrupt de menopauze, met bijbehorende overgangsklachten. Deze klachten kunnen worden behandeld met hormoonvervangers. Deze hormonen mogen echter niet gebruikt worden door vrouwen die al borstkanker gehad hebben. Daardoor kampt een groot deel van de vrouwen die de eierstokken heeft laten verwijderen met ernstige overgangsklachten op jonge leeftijd, die de kwaliteit van leven aanzienlijk kunnen verminderen.

Stressreductie met mindfulness

‘Er zijn twee manieren om het leven met overgangsklachten te verbeteren: enerzijds door te focussen op het verminderen van de hoeveelheid klachten en anderzijds door manieren te leren om beter met die klachten om te gaan’ vertelt Van Driel. ‘opvliegers kunnen een trigger zijn voor stress en dit kan zorgen dat vrouwen er slechter mee om kunnen gaan. Mindfulness kan helpen de stress te verlagen en daarmee de kwaliteit van leven te verhogen.’

Veel van de eerdere onderzoeken die gedaan zijn, werden gedaan bij vrouwen die op een natuurlijke manier in de overgang zijn gekomen. ‘Wij wilden graag weten of mindfulness ook jongere vrouwen helpt die een eierstokverwijdering hebben ondergaan en daarmee abrupt in de menopauze zijn gekomen en of dat effect ook op de lange termijn merkbaar en meetbaar is.’ Van Driel onderzocht daarom het effect van mindfulness bij meer dan zestig vrouwen. ‘Deze vrouwen kregen een “standaard” stress verlagende mindfulnesstraining, die overal in het land beschikbaar is. Wij vonden het belangrijk dat de interventie die we aanboden voor stressreductie goed toegankelijk is.’

Mindfulness bleek bij deze groep vrouwen inderdaad de kwaliteit van leven te verbeteren, doordat de vrouwen beter leerden omgaan met hun overgangsklachten en daardoor minder last van de klachten ervoeren. Bijzonder is dat in haar studie deze verbetering ook een jaar na de training nog steeds merkbaar en meetbaar is. ‘Eerdere onderzoeken keken alleen naar het korte termijneffect van mindfulness.’

Seksuele klachten

‘In eerdere onderzoeken naar stressreductie bij overgangsklachten, lag de nadruk altijd op overgangsklachten zoals opvliegers’, legt Van Driel uit. ‘Het effect op de seksuele gevolgen van de overgang werd vaak niet eens onderzocht, terwijl vrouwen daar veel last van kunnen hebben.’ Als voorbeeld noemt zij libidoverlies, een droge vagina en pijn bij het vrijen. ‘Wij hebben daar bewust wel naar gevraagd, omdat seksuele klachten de kwaliteit van leven kunnen beïnvloeden.’ Van Driel vond echter geen effect van mindfulness op het seksueel functioneren. ‘In vervolgonderzoek is het daarom belangrijk om op zoek te gaan naar manieren om de seksuele klachten op te lossen, bijvoorbeeld door toediening van lokale hormonen en interventies gericht op libido. Het zou ook interessant zijn om de mindfulnesstraining deels toe te spitsen op seksualiteit. Wellicht kan een aangepaste mindfulnesstraining wel effectief zijn.

Curriculum vitae

drs. C.M.G. (Catheleine) van Driel (Zwolle, 1989) studeerde geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar onderzoek bij het Cancer Research Center Groningen van het UMCG. De titel van haar proefschrift is ‘Risk-reducing surgery’. Zij is nu in opleiding tot psychiater in het UMCG.

Meer over haar onderzoek is te lezen in bijgaand artikel van Kennis In Zicht, het wetenschappelijke magazine van het UMCG.