Ziek van een gebroken hart

Liefdesverdriet, iedereen heeft er weleens aan geleden. Een relatiebreuk is een gebeurtenis met een grote impact, die soms zelfs tot een depressie leidt. Maar waarom gebeurt dat bij de een wel en bij de ander niet? “Inzicht in liefdesverdriet kan ons meer inzicht geven in depressies.”

^{Tekst: Merel Weijer, afd. Communicatie}

Scheiden doet lijden. De ene keer erger dan de andere, maar lijden is het bijna altijd. Sommige mensen zijn mentaal en fysiek totaal van slag en kunnen een tijd niet meer normaal functioneren. In enkele gevallen wordt het zelfs pathologisch, zijn mensen er obsessief mee bezig en houdt het niet vanzelf op. Anderen hebben er minder last van, zijn een tijd verdrietig maar knappen snel op, zoeken afleiding of een nieuwe partner. Promovendi Sonsoles Alonso Martinez en Anne Verhallen onderzoeken onder begeleiding van hoogleraar neurobiologie Gert ter Horst mensen met liefdesverdriet. Met als doel: meer inzicht in het ontstaan van depressies.

Gevoel van depressie meten

Alonso Martinez en Verhallen volgen mensen met een recente relatiebreuk gedurende zeven maanden. De proefpersonen moeten onder meer vragenlijsten invullen en aan het eind moet een MRI-scan aangeven hoe hun brein functioneert ten opzichte van anderen. De vragenlijsten zijn bedoeld om het gevoel van depressie te meten. De vragen gaan bijvoorbeeld over de relatiebreuk zelf, persoonlijkheid en piekeren. De centrale vraag van het onderzoek is: kunnen we een marker vinden voor mensen die een depressie ontwikkelen?

Liefdesverdriet als model

‘In dit onderzoek wordt liefdesverdriet als een model gebruikt omdat we weten dat een depressie zich vaak ontwikkelt bij mensen met een genetische gevoeligheid of mensen die aan chronische stress lijden,’ vertelt Verhallen. ‘Maar ook mensen die in scheiding liggen of getraumatiseerd zijn lopen risico op depressie. Dit zijn in principe gezonde mensen en we willen graag weten hoe deze gezonde breinen zich vormen tot een ongezond of depressief brein - een heel belangrijke vraag die tot nu toe nooit goed beantwoord is. Deze groep mensen is makkelijker te onderzoeken dan bijvoorbeeld mensen in rouw omdat de confrontatie met het gebeurde minder heftig is.’

Herstellen van de schok

Lichaam en brein reageren op de stress die een relatiebreuk kan veroorzaken. Mensen met stress kunnen minder eetlust hebben, slechter slapen, maag- en darmklachten of hoofdpijn krijgen. Daarnaast zijn er allerlei mentale klachten zoals gevoelens van angst, onzekerheid, een opgejaagd gevoel en negatieve gedachten. ‘Mensen gaan verschillend om met stressvolle situaties,’ zegt Alonso Martinez. ‘Die informatie is voor ons cruciaal. Iedereen verwerkt op een bepaalde manier wat hem overkomt, dus ook liefdesverdriet. Veel mensen voelen zich slecht in die periode, maar niet iedereen. Het gaat er om hoe lang deze symptomen aanhouden. Het is normaal dat je je een maand of drie niet goed voelt. Maar er is een moment waarop het niet meer normaal is dat die symptomen zich voordoen. Dan is het geen normale adaptieve respons meer. In dit onderzoek proberen we vier groepen te onderscheiden met typische reacties die al in eerder onderzoeken bepaald zijn. Deze zijn representatief voor de psychische gevolgen van de meeste mensen na een stressvolle of traumatische gebeurtenis. Je ziet mensen die snel herstellen, die er lang over doen, die niet herstellen en mensen die er helemaal geen last van hebben. Het doel is om te zien hoe individuele verschillen in de manier waarop mensen met stressvolle gebeurtenissen omgaan, in verband staan met specifieke patronen in brein activiteit.’

Zwelgen of zuipen

Uit eerder onderzoek van Ter Horst bleek dat mannen en vrouwen met liefdesverdriet zeer verschillende manieren hebben om met stress om te gaan. Als vrouwen lijden onder acute stress dan willen ze er vaak veel over praten. Dit helpt hen bij het verwerkingsproces en na een paar maanden is het stressniveau vaak verlaagd. Mannen reageren anders. In eerste instantie zoeken ze afleiding. Ze gaan hun stress te lijf door te drinken, uit te gaan met vrienden of zoeken een nieuwe partner. Hierdoor begint het verwerkingsproces eigenlijk pas na een paar maanden. Ter Horst: ‘Uiteindelijk komen ze tot de conclusie dat het eigenlijk helemaal niet zo opwindend meer is en vallen ze terug in hun oude situatie. Zij ontwikkelen pas een depressie na 5 of 6 maanden. Mannen kunnen veel langer met symptomen van depressie rondlopen en het beter verbergen. Als het dan wel naar bovenkomt is het vaak veel heftiger dan bij vrouwen en is er ook een veel hoger risico op zelfmoord. Vrouwen zoeken eerder uit zichzelf hulp.’ Om het probleem van deze verschillen te omzeilen richten de onderzoekers zich nu alleen op liefdesverdriet en stress bij vrouwen.

Vorm van therapie

‘Het kan nog wel lastig worden om de deelnemers gemotiveerd te houden gedurende zo’n lange tijd,’ glimlacht Verhallen. ‘Misschien zijn er ook wel deelnemers die na twee maanden eigenlijk nergens meer last van hebben en zich afvragen wat het nut nog is.’ Daarom zijn de vragenlijsten kort en gaat alles via de mail. Het kost maar vier minuten om ze in te vullen. Ook krijgen deelnemers af en toe informatie of updates over het onderwerp of andere interessante onderzoeken om ze gemotiveerd te houden. ‘Maar we denken dat het wel zal meevallen met afhakers omdat mensen het misschien ook wel zullen zien als een vorm van therapie. Zo presenteren we het natuurlijk niet en we zullen ze ook geen tips geven, maar men kan het misschien wel zo ervaren,’ aldus Verhallen.

Achter de rode lijn blijven

Het onderzoek is meer een verkennend onderzoek, verduidelijkt Alonso Martinez. Niet een onderzoek waar een advies uitrolt. ‘Een behandeling voor mensen met een bepaald gedrag of type persoonlijkheid om te voorkomen dat ze een depressie krijgen is nog ver weg. Wat we vooral willen bereiken is een maatstaf waarmee je mensen kunt identificeren die een hoog risico lopen om een depressie te krijgen. Je wilt een soort marker vinden en daarna strategieën kunnen ontwikkelen met bijvoorbeeld medicatie, manieren van omgaan in het gedrag of veranderingen in lifestyle. Hiermee zou je kunnen voorkomen dat mensen de rode lijn van een depressie over gaan. Het is belangrijk om dat te voorkomen want als iemand eenmaal in een depressie zit duurt het lang om eruit te komen, is er vaak medicatie voor nodig en het heeft een zware impact op het brein en het functioneren.’