Middeleeuws Frisia meer ‘Viking’ dan gedacht

Frisia, het kustgebied tussen Zwin (bij Brugge) en Wezer (bij Bremen), was in de Vikingtijd (ca. 800-1050) meer verbonden met de Vikingwereld rond de Noordzee dan we dachten - vooral met Engeland en Denemarken. Dat stelt onderzoeker Nelleke IJssennagger die 23 november promoveert aan de RUG. Er was volgens haar sprake van een structurele relatie, en dus niet een incidentele aanval of handelsactiviteit. Dit laten oude en nieuwe metaaldetectievondsten zien, onder meer vondsten van types die we nog niet eerder hadden. Uiteenlopende teksten benadrukken op verschillende manieren dit beeld. Volgens IJssennagger nam Frisia een bijzondere positie in, doordat in de Vikingtijd zowel de Vikingwereld als de wereld van de Franken samenvallen in Frisia.

We kennen Vikingaanvallen en een enkele Vikingzilverschat, maar Frisia was tussen 800 en 1050 duidelijk onderdeel van het Frankische rijk, leren de geschiedenis en archeologie ons. Of toch niet? IJsssenaggers proefschrift bestudeert Frisia – het kustgebied van Zwin tot Wezer – binnen de Noordzeewereld van de Vikingen op basis van materiële en immateriële cultuur. Het richt zich specifiek op de wederzijdse en structurele relaties, samengevat als connectiviteit. Die blijkt er duidelijk te zijn geweest; Frisia was naast onderdeel van het Frankische rijk ook onderdeel van de invloedsfeer van de Vikingen. Er zijn metaaldetectievondsten, zoals sieraden en gewichten, die onmiskenbaar verwijzen naar de Vikingsfeer. Een aantal objecten zijn de eerste die we vinden op het continent of in Nederland. Tekstuele bronnen, soms gebaseerd zijn op mondelinge tradities, beschrijven dat er constant heen en weer gereisd wordt en schetsen een kader van een gedeelde geschiedenis rond de Noordzee. In de Vikingtijd valt Frisia volgens IJssennagger zowel in de invloedsfeer van de Franken als Vikingen, waardoor het een centrale positie in intercultureel contact krijgt. Het is een overgangsperiode waarin Frisia langzaam wordt losgeweekt van het noorden. In de 13e eeuw wordt hiermee in de Friese bronnen afgerekend door het als één overgangs- en bekeringsmoment rond 800 te beschrijven, en het begin van de Friese Vrijheid eraan te koppelen. Hoewel we bij Vikingen meteen aan Scandinavië denken, waren de Britse eilanden ook van belang. Opvallend is de verbondenheid die er lijkt te zijn tussen de Vikingsfeer hier en het Friese gebied.

Nelleke IJssennagger werkt als Conservator Terpencultuur en Middeleeuwen bij het Fries Museum.

Meer informatie over haar promotie en proefschrift

Contact

• Nelleke IJssennagger
• Via afd. Communicatie RUG: tel 050 363 4444