Lodi Nauta Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Woensdag 6 september ontving prof.dr. L.W. (Lodi) Nauta een Koninklijke Onderscheiding tijdens de opening van het academisch jaar van de Faculteit Wijsbegeerte. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

De onderscheiding werd uitgereikt door de heer M.A.P. Michels, burgemeester van de gemeente Winsum.

Lodi Nauta (Groningen, 1966), hoogleraar Geschiedenis van de Filosofie, is een van de belangrijkste filosofen in Nederland. Zijn werk wordt alom geprezen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) beloonde hem met ettelijke prestigieuze beurzen, waaronder in 2016 de hoogst mogelijke onderscheiding in de Nederlandse wetenschap: de Spinozapremie. Ook internationaal behoort Nauta tot de top. Zijn onderzoek naar het ontstaan van het humanisme geldt al jarenlang als de standaard op dit gebied. Daardoor heeft hij vele vooraanstaande academici van over de hele wereld naar Groningen toegetrokken. Nauta's vakgroep is uitgegroeid tot mondiaal een van de grootste en meest actieve centra voor het onderzoek naar de geschiedenis van de Westerse filosofie.

Geschiedenis van de Westerse filosofie

Nauta’s werk kenmerkt zich door een buitengewone breedte. Waar historici van de filosofie zich doorgaans concentreren op afzonderlijke tijdvakken, of zelfs op individuele auteurs, verstaat hij als geen ander de kunst om zeer gespecialiseerde analyses te verbinden met algemene historische ontwikkelingen, een aanpak die zowel ons begrip van de details als dat van de grote lijnen aanzienlijk verdiept. Voor dit unieke talent om zeer gespecialiseerd onderzoek te verenigen met diepgaande beschouwingen over grote verbanden ontving hij van NWO in 2001 een Vidi- en in 2008 een Vici-beurs, waarmee hij zijn onderzoek nog verder kon uitbreiden.

Met zijn ambitieuze Vici-project ging hij op zoek naar de wortels van het humanisme in de Renaissance en leverde hiermee een unieke en zeer scherpzinnige bijdrage aan de geschiedenis van de filosofie. Want hoewel de Renaissance in de letterkunde en (kunst)geschiedenis traditioneel een centraal onderzoeksgebied is, geldt dit voor de filosofie niet. De Renaissance ziet men weliswaar als een periode van grote culturele bloei en rijkdom, maar niet als een tijdperk waarin zich belangrijke filosofische ontwikkelingen en vernieuwingen voltrokken. Nauta heeft deze zienswijze voorgoed naar het rijk der fabelen verwezen. Zijn grondige onderzoek naar het ontstaan van het humanisme werpt een totaal ander - en veel positiever - licht op het denken in de Renaissance. Hij laat zien dat de humanisten scherpe kritiek hadden op het denken van hun middeleeuwse voorgangers, die daarmee de weg bereidden voor het denken van de zeventiende eeuw. Zij waren volgens hem een onmisbare schakel in de ontwikkeling van de Westerse filosofie. Met deze ontdekking heeft hij een heel nieuw terrein van filosofisch en historisch onderzoek aangeboord.

In 2016 werd dit werk bekroond met de hoogst mogelijke wetenschappelijke onderscheiding in Nederland: de Spinozapremie. Nauta is daarmee de eerste filosoof die op deze wijze wordt gelauwerd. De Spinoza-commissie roemde hem als ‘een jonge onderzoeker die het vakgebied echt nieuwe ideeën brengt’. De Spinozapremie stelt hem in staat een nieuwe groep van jonge wetenschappers op te bouwen die nader onderzoek zal doen naar de overgang tussen middeleeuwen en vroegmoderne tijd. Het valt te verwachten dat zijn groep nog meer belangrijke ontdekkingen zal doen over deze cruciale periode in onze intellectuele geschiedenis.

Filosofie en samenleving

Gedurende zijn loopbaan heeft Nauta altijd geprobeerd een zo breed mogelijk publiek kennis te laten maken met de grote denkers uit het verleden. Als hoogleraar doet hij dat uiteraard in zijn colleges, waar hij niet alleen onderwijs verzorgt voor studenten filosofie, maar ook altijd inleidingen tot de geschiedenis van de filosofie heeft gegeven voor studenten uit andere disciplines. Hij is bovendien een van de redacteuren van het veelgebruikte Nederlandstalige handboek ‘Kernthema’s van de Filosofie’.

Daarnaast vertaalt Nauta zijn werk ook graag voor een breder publiek. Zo verzorgde hij in 2016 een lezing over de humanisten en de verlichting voor de Groningse afdeling van het Humanistisch Verbond en levert hij jaarlijkse bijdragen aan de zogenaamde Nacht van de Filosofie, waar filosofen lezingen verzorgen voor een breed publiek. Deze nacht is steevast uitverkocht en laat ieder jaar honderden geïnteresseerden kennis maken met filosofisch onderzoek en filosofische vragen.

Verder was Nauta jurylid voor de KNAW onderwijsprijs voor profielwerkstukken van middelbare scholieren en die beoogt de interesse voor wetenschap en onderzoek bij kinderen te stimuleren. Daarnaast was hij juryvoorzitter van de Eurekaprijs voor Wetenschapscommunicatie. Met deze prijzen beogen KNAW en NWO onderzoekers en journalisten te belonen die een bijzondere bijdrage hebben geleverd aan de verbinding tussen wetenschap en samenleving.

Wetenschappelijk bestuur

Behalve een gerenommeerd historicus van de filosofie, is Nauta tevens een veelzijdig en succesvol wetenschappelijk bestuurder, zowel binnen als buiten de RUG. Onder zijn leiding als voorzitter van zijn vakgroep werden samenwerkingsverbanden aangegaan met de Radbouduniversiteit in Nijmegen, de Humboldt Universiteit van Berlijn, de Universiteit van Toronto en de Universiteit van Harvard.

In 2013 werd het vakgroepvoorzitterschap omgezet in een benoeming tot decaan van de faculteit Wijsbegeerte. Als decaan geeft Nauta met groot succes leiding aan een van de laatste zelfstandige faculteiten wijsbegeerte in Nederland. Waar elders in het land faculteiten wijsbegeerte veelal zijn opgegaan in de grotere letterenfaculteiten, is de Groningse faculteit nog steeds een zelfstandige en zeer succesvolle organisatie.

Gedurende de afgelopen tien jaar kwam het Groningse filosofieonderwijs maar liefst negen keer als beste uit de bus in de Elsevier Beste Studies enquête. In 2017 verwierf de Research Master het predicaat ‘Topopleiding’ van de Keuzegids Hoger Onderwijs.

Qua onderzoek groeide de faculteit Wijsbegeerte onder Nauta’s leiding uit tot een nationaal en internationaal toongevend onderzoeksinstituut. De faculteit werd een magneet voor jong talent van over de hele wereld en wist onderzoekers van gerenommeerde universiteiten als Toronto, Oxford, Cambridge en Princeton aan zich te binden.

Onder Nauta’s leiding laat de faculteit ook zien dat filosofen in de maatschappij een belangrijke rol spelen. Zeker in een tijd van economische crisis, is hoogwaardige en kritische reflectie op rechtvaardigheid in onze economie een noodzaak. De faculteit speelt hierop in door de ontwikkeling van twee nieuwe Master programma’s: ‘Filosofie en Maatschappij’ en ‘Philosophy, Politics and Economics’.