Verandering medicatie na maagverkleining

Na een maagverkleining werkt een veel gebruikt middel tegen hoge bloeddruk minder goed of wordt het juist sneller opgenomen. Ook blijkt de operatie effectief tegen type 2 diabetes. Dit ontdekte Jan Peter Yska, ziekenhuisapotheker in het Medisch Centrum Leeuwarden.

Het is inmiddels duidelijk dat een operatieve maagverkleining bij mensen met ernstig overgewicht resulteert in flink gewichtsverlies. Maar over de invloed van de ingreep op werking en gebruik van medicijnen na de operatie was tot nu toe nog weinig bekend. Yska promoveert op zijn onderzoek hiernaar aan de Rijksuniversiteit Groningen op 2 juni 2017.

Jaarlijks ondergaan in Nederland zo’n 12.000 mensen met ernstig overgewicht een maagverkleiningsoperatie. Hierbij verkleint de chirurg de inhoud van de maag en kan via een bypass ook een stuk van de darm worden omzeild. Het resultaat is dat de patiënt eerder een verzadigd gevoel heeft en de vertering van het voedsel minder efficiënt verloopt, waardoor flink gewicht verloren wordt.

Medische literatuur
‘Dat zo’n operatie gevolgen kan hebben voor de opname van geneesmiddelen, lijkt logisch’, zegt Jan Peter Yska, ziekenhuisapotheker van het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL). ‘Toch bleek er weinig over te vinden in de medische literatuur.’ Hij was in die literatuur gedoken op verzoek van de chirurgen van het MCL, die jaarlijks zo’n 600 tot 1000 maagverkleiningen uitvoeren. ‘Zij vroegen zich af of er problemen konden ontstaan met geneesmiddelen.’

Metoprolol
Yska ging op zoek naar antwoorden en onderzocht onder meer hoe het middel metoprolol, gebruikt om hoge bloeddruk en hartritmestoornissen te bestrijden, werd opgenomen na een maagverkleining. ‘Metoprolol staat in de top tien van meest gebruikte geneesmiddelen. Veel patiënten met overgewicht gebruiken het, zowel voor als na de operatie.’ De verkleiningsoperatie verandert onder meer de zuurbalans in de maag. In een modelsysteem zag Yska dat dit de oplosbaarheid van het middel niet beïnvloedt.

Aanpassing dosering
Maar in een onderzoek met vrouwelijke patiënten zag hij wel dat de opname van metoprolol vanuit het maagdarmkanaal in het bloed na de operatie zowel hoger als lager kon uitvallen wanneer een gewone tablet wordt geslikt. Na inname van een tablet metoprolol met gereguleerde afgifte bleek na de operatie minder van het geneesmiddel in het bloed te zijn opgenomen. De conclusie van Yska is dat artsen patiënten met metoprolol na de operatie nauwgezet in de gaten dienen te houden met mogelijk aanpassing van de dosering.

Ibruprofen mét maagzuurremmer
In de richtlijnen staat dat patiënten na een maagverkleining het slikken van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s, zoals de pijnstiller ibuprofen) moeten vermijden. ‘Die kunnen de maagdarmwand beschadigen en bloedingen geven, zeker op de plekken waar een bypass is aangebracht.’ Als NSAID’s toch nodig zijn, moeten patiënten een maagzuurremmer slikken. ‘We zagen dat dit niet gebeurde. Daarom hebben we een interventie bedacht: de patiënten en hun huisarts kregen een brief over het risico van de NSAID’s.’ Maar gegevens van de apotheek van de patiënten lieten zien dat het gebruik van NSAID’s niet daalde en er ook niet meer maagzuurremmers werden voorgeschreven. ‘We moeten dus een effectievere interventie ontwikkelen.’

Verdwijnen type 2 diabetes
Door het gewichtsverlies na een maagoperatie verbetert de gezondheid van de patiënt. Op basis van een database met gegevens van Britse huisartsen over zo’n tien miljoen patiënten onderzocht Yska het effect van maagverkleining op type 2 diabetes, een vorm van suikerziekte waarbij overgewicht een belangrijke rol speelt. De kans op het verdwijnen van de diabetes bleek na maagverkleining 18 keer hoger dan bij patiënten zonder maagverkleining. ‘Deze resultaten laten zien dat type 2 diabetes mogelijk een reden kan zijn om een maagverkleining uit te voeren.’

CV
Jan Peter Yska (Wolvega, 1959) behaalde in 1983 het doctoraal farmacie aan de RUG met als bijvak farmacotherapie. Vervolgens werkte en studeerde hij tot midden 1984 aan het College of Pharmacy, University of Kentucky, Lexington, VS. In 1985 behaalde hij het apothekersexamen. Na twee jaar in dienst van Pharma Bio-Research in Assen werkte hij als apotheker in verschillende ziekenhuizen en rondde hij in 1998 de opleiding tot ziekenhuisapotheker af. Sinds eind 1999 is Yska werkzaam bij de Afdeling Klinische Farmacie & Klinische Farmacologie van het Medisch Centrum Leeuwarden.

Yska promoveert 2 juni 2017 aan de RUG op het proefschrift Exploring optimal pharmacotherapy after bariatric surgery: where two worlds meet. Zijn promotoren zijn prof.dr. E.N. van Roon en prof.dr. B. Wilffert.