Nieuwe ethische richtlijnen nodig voor embryo-onderzoek

De huidige richtlijnen voor onderzoek met embryo’s voldoen niet meer. Door vorderingen in de synthetische biologie en stamcelonderzoek kunnen onderzoekers weefsels ontwikkelen die lijken op de aller vroegste stadia van menselijke embryo’s. In een artikel dat op 21 maart is gepubliceerd door het tijdschrift eLife schetst ethicus Jeantine Lunshof van het Universitair Medisch Centrum Groningen samen met onderzoekers van de Harvard Medical School (VS) hoe zulke nieuwe richtlijnen kunnen worden ontwikkeld.

Er waren verschillende aanleidingen voor het onderzoeksteam om de richtlijnen voor embryo-onderzoek tegen het licht te houden. De eerste is een onverwachte ontdekking in het laboratorium van Harvard-geneticus George Church, medeauteur van het eLife artikel. Lunshof is als ethicus al sinds 2006 betrokken bij het Church-lab, in het Departments of Genetics van Harvard Medical School, maar is ook verbonden aan de afdeling Genetica van het UMCG.

‘Een collega meldde op een werkbespreking dat hij iets als een streep had zien ontstaan in weefsels die hij maakte uit stamcellen gemaakt uit gewone huidcellen ’ vertelt Lunshof. ‘Hij probeerde hersencellen te maken -een doel van veel laboratoria- , maar wij wisten uit een publicatie van een andere onderzoeksgroep dat hij mogelijk een primitieve streep zag, die voorkomt in de eerste aanleg van embryo’s.’

Internationale regels verbieden de kweek van embryo’s na het ontstaan van de primitiefstreep, wat doorgaans pas na 14 dagen gebeurt. Het experiment is dan ook direct stopgezet. Achteraf heeft de ethische commissie voor stamcelonderzoek van Harvard University geconcludeerd dat het in dit geval niet om een embryo kon gaan en dus niet onder de embryorichtlijnen viel. Het experiment overtrad geen enkele regelen of richtlijn, maar wel werd verdere ethische doordenking geadviseerd.

In het eLife artikel analyseren de wetenschappers eerst waarom de huidige richtlijnen - die dateren uit de vroege jaren ‘80 - verbieden een embryo langer dan 14 dagen te kweken. ‘Dan verschijnt doorgaans de primitieve streep en begint de eerste ontwikkeling van het zenuwstelsel. Daarnaast kunnen embryo’s zich in de eerste twee weken splitsen waarna de helften uitgroeien tot een identieke tweeling. Er is tot die tijd dus strikt genomen geen sprake van één individu.

‘Het probleem dat wij schetsen is dat huidige cel- en weefselkweektechnieken op basis van stamcellen die niet van een embryo afkomstig zijn, kunnen leiden tot een samenhangende groep cellen die sommige eigenschappen heeft van hele vroege embryo’s, maar niet langer de geijkte ontwikkeling van een embryo volgt. ’De huidige regels vergelijken de onderzoekers met een rechte weg waar op een zeker punt een ‘STOP’ bord staat. Daar mag onderzoek niet voorbij. ‘Maar de nieuwe technieken geven hen de gelegenheid om ‘off-road’ te gaan zodat ze het STOP-bord helemaal niet tegenkomen’ legt eerste auteur John Aach uit.

Het is daarom zaak om de grenzen opnieuw vast te stellen, betoogt het eLife artikel. Niet via een algemene regel gebaseerd op de gewone embryonale ontwikkeling, maar aan de hand van specifieke richtlijnen met nieuwe criteria. Dat kan het ontstaan zijn van complexe hersenstructuren of voortplantingscellen. Lunshof: ‘Wetenschappers moeten input leveren over de kenmerken van een embryo – al dan niet synthetisch – of een embryo-achtige structuur, die de basis van nieuwe beschermingscriteria kunnen vormen.’ Daarna moet er een brede discussie volgen die overeenstemming bereikt voor grenzen aan onderzoek. Beroepsverengingen, zoals de International Society for Stem Cell Reserach, kunnen die dan omzetten in internationale regels voor onderzoek. ‘Met de 14 dagen regel die we nu hebben bleek dit model een tijd lang goed te werken.’ De nieuwe regels zijn nodig, aldus Lunshof, omdat er inmiddels in verschillende laboratoria in de wereld al met diverse embryo-achtige structuren wordt gewerkt. ‘Dit is er nu, je kunt het niet wegredeneren. Daarom moet er een brede, goed geïnformeerde discussie over de ethiek van dit soort onderzoek op gang komen.’

Link naar de publicatie: https://elifesciences.org/content/6/e20674

Bron: nieuwsbericht UMCG