Koninklijke Onderscheiding voor Peter Barthel

Vrijdag 24 april 2015 werd prof. dr. P.D. (Peter) Barthel benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

De heer prof.dr. P.D. (Peter) Barthel

Peter Barthel (1952), hoogleraar Astrofysica van actieve melkwegstelsels, heeft al vanaf de tijd dat hij startte met zijn promotieonderzoek een grote interesse en verdienste in de popularisering van de wetenschap. Hij is een begenadigd spreker en als geen ander in staat om jonge mensen te enthousiasmeren. Vanuit die passie is het een kleine stap naar zijn grote betrokkenheid bij aansluitings- en voorlichtingsactiviteiten binnen de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Deze binnen de faculteit bestaande aansluitings- en voorlichtingsactiviteiten, zoals een bèta-steunpunt voor hulp aan scholieren bij profielwerkstukken en een ‘scholennetwerk’, waarbinnen wordt samengewerkt met docenten van middelbare scholen, hebben mede door het enthousiasme van Barthel geleid tot de oprichting van de Scholierenacademie. Middels deze activiteit worden de middelbare scholieren bekend gemaakt met de universiteit en de aard van alle opleidingen die daar geboden worden. Ook de Kinderuniversiteit, voor basisscholen, valt onder de Scholierenacademie.

Als lid van de KNAW-commissie basis- en voortgezet onderwijs is Barthel ook in meer beleidsmatige zin betrokken bij het onderwijs, met als doel bij jongeren enthousiasme voor de wetenschap stimuleren en de vakinhoudelijke kennis van de docenten verhogen.

Barthel is één van de weinigen, die met verve het aanzien en de status van de hoogleraarspositie weet in te zetten om leerlingen van het middelbaar-en basisonderwijs te bereiken. Naast het feit dat hij regelmatig gastlessen en -colleges geeft, is hij er in geslaagd deze activiteiten te institutionaliseren.

Herschel-infraroodsatelliet

In 2008 had Barthel de leiding over het project ‘Ontdek het onzichtbare heelal’ met resultaten van de Herschel-infraroodsatelliet, waarmee hij de Academische Jaarprijs won. Het team informeerde jong en oud over infrarood licht en het Groningse Infrarood sterrenkundig onderzoek. Er werden schoolbezoeken met de RUG-Discovery truck georganiseerd en een infraroodfotowedstrijd in samenwerking met professionele fotografen voor leerlingen onder de 16.

In 2010 volgde de ingebruikneming van het mobiel planetarium. De aanschaf hiervan was onder meer mogelijk door het winnen van de academische jaarprijs. Het mobiel planetarium is een opblaasbare koepel waarin op de binnenkant de sterrenhemel ‘full dome’ kan worden geprojecteerd met een speciale projector en digitale planetarium software. De beweging van hemelobjecten kan worden gesimuleerd en er kan worden ingezoomd op bijzondere objecten in het heelal. Doordat de projectie over de hele koepel plaatsvindt, krijgen bezoekers het gevoel levensecht onder de sterren te staan. Schoolklassen kunnen op afspraak de koepel bezoeken.

In 2013 ontving Barthel de Willem de Graaffprijs van het bestuur van Stichting ‘De Koepel’. De prijs is primair bedoeld voor iemand die beroepsmatig werkzaam is in de sterrenkunde en/of ruimteonderzoek en daarnaast in bijzondere mate bijdraagt aan de popularisering van deze wetenschapsterreinen.

Na zijn promotie in Leiden ging Peter Barthel naar het prestigieuze California Institute of Technology, waar hij zijn ideeën m.b.t. een simpel en effectief unificatiemodel voor radio-melkwegstelsels en Quasars ontwikkelde. Dit model is tot op heden het vigerende model voor de structuur van actieve kernen van melkwegstelsels.

Barthel verlegde zijn onderzoek naar studies van de stervorming rond actieve kernen, die mogelijk werden gemaakt door de nieuwe waarneemfaciliteiten in de ruimte zoals de Hubble Space Telescoop en de infrarood satellieten, met name de Herschel satelliet van ESA, waarvan hij mission scientist was.

Ster van Bethlehem

Als actief lid van de PKN in Bedum voelt Barthel het als zijn plicht zijn wetenschappelijke kennis door te geven aan anderen. Voor hem geldt dat wetenschap en geloof samen kunnen gaan. Regelmatig geeft hij - vaak in kerken - lezingen over de connectie religie-astronomie. Tijdens het 400-jarig bestaan van de RUG kon ieder die dat wilde vragen stellen. Een 7-jarig jongetje stelde de vraag: ‘bestaat God?’. In dit geval werd het antwoord niet gegeven door een theoloog, maar door astronoom Barthel. Eveneens in het kader van het lustrum van de RUG werd een tweedaags symposium georganiseerd over de ster van Bethlehem, waar diverse wetenschapsgebieden samenkwamen.

Barthel is een begenadigd pianist en dankzij contact met zijn collega astronoom/componist Sisask werd tijdens het jaar van de sterrenkunde een nieuwe compositie van Sisask, Sombrero, uitgevoerd door en opgedragen aan het Grieg pianoduo en Barthel. Barthel was verantwoordelijk voor de geprojecteerde beelden van het heelal gedurende de uitvoering. Hij is als geen ander in staat deze twee verschillende en bijzondere werelden bij elkaar te brengen en te presenteren. Tevens is hij lid van het bestuur van de Grieg-stichting ter bevordering van de bekendheid met Grieg in Nederland.

Hoewel van een andere orde, blijkt uit zijn voorzitterschap van de Seniorenacademie nogmaals zijn betrokkenheid bij en bevlogenheid voor het uitdragen van wetenschappelijke kennis aan een groot (veelal niet-wetenschappelijk geschoold) publiek.