Onvoldoende aandacht voor kinderwens hiv-geïnfecteerde vrouwen

De invloed van een hiv-besmetting op de vruchtbaarheid van vrouwen is groot. Zowel wat betreft biologische effecten als veranderingen in het gedrag, stelt Shirish Darak. Hij sprak voor zijn onderzoek ruim 600 met hiv-besmette Indiase vrouwen. ‘Behandelaars hebben nog veel te weinig aandacht voor de specifieke problemen waartegen deze vrouwen aanlopen. De reproductieve rechten van met hiv-besmette vrouwen blijven onderbelicht’, concludeert Darak. Hij promoveerde op 21 november aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De vrouwen die Darak sprak zijn tussen de 15 en 40 jaar oud en waren ooit gehuwd. Darak bracht nauwkeurig het vruchtbare leven van deze vrouwen in kaart, zowel vóór als nadat bekend werd dat ze waren besmet met hiv. Hieruit bleek dat hiv biologisch gezien een significante invloed heeft op de vruchtbaarheid, omdat het de zwangerschapsuitkomst beïnvloedt: besmetting met het hiv-virus kan leiden tot spontane abortus of doodgeboorte.

Gedragsverandering

Bij vrouwen en hun partners die zich bewust waren geworden van hun besmetting, daalde bovendien het aantal zwangerschappen en nam het aantal abortussen toe. De meeste stellen gebruikten dan wel - zoals aanbevolen - condooms, maar uit de analyse bleek dat alleen condoomgebruik onvoldoende is om ongewenste zwangerschappen te voorkomen. Darak: ‘De mogelijkheden om te testen op hiv nemen snel toe in India. Vrouwen zullen zich dus op een vroeger tijdstip bewust worden van hun hiv-besmetting. Dit soort effecten op het gedrag zullen de komende jaren dus duidelijker zichtbaar worden. Dat maakt het nog belangrijker om hiv-programma’s op korte termijn aan te passen.’

Reproductieve rechten

Darak: ‘Tot nu toe richtten hiv-programma’s zich niet op zwangerschapspreventie bij vrouwen. Er zijn programma’s waar zwangere vrouwen heen kunnen om te voorkomen dat hun kind besmet raakt, maar deze nemen de seksuele en reproductieve rechten van de vrouwen onvoldoende in acht. Het ‘moederschap’ van de vrouwen wordt weliswaar in aanmerking genomen, maar er wordt te weinig aandacht besteed aan hun ‘vrouw-zijn’. Ik pleit voor specifieke interventies, gericht op de reproductieve rechten van met hiv-besmette vrouwen. De voorlichting en zorg concentreert zich nu heel eenzijdig op het kind, terwijl het enorm belangrijk is om je te richten op alle vrouwen, of ze nu zwanger zijn of niet.’

Kinderwens

De kinderwens van vrouwen wordt aanzienlijk kleiner als zij positief testen op hiv, maar veel vrouwen uit het onderzoek bleken toch graag (meer) kinderen te willen. Darak: ‘Zij lopen tegen veel problemen aan. De angst om de besmetting over te dragen op hun kinderen bijvoorbeeld. Maar ze zijn vaak ook bang voor de toekomst van hun kinderen. Wie neemt bijvoorbeeld de opvoeding van het kind op zich, als zijzelf ziek worden? Voor dit soort problemen is bij behandelaars nauwelijks aandacht. En dat terwijl het heel onrealistisch is dat vrouwen die vraagstukken helemaal alleen kunnen oplossen.’

Behandelprogramma’s aangepast

Darak werkte nauw samen met een kliniek van de Prayas Health Group in Pune Maharasthtra (India). ‘Dat was ook expliciet het doel van mijn onderzoek. Ik wilde niet alleen wetenschappelijk onderzoek doen vanuit een ivoren toren, maar voor ten minste 80 procent aanwezig zijn in het veld. Het resultaat van het onderzoek moest een concreet resultaat opleveren voor de vrouwen die aan het onderzoek hebben deelgenomen.’

In die opzet is Darak geslaagd. De onderzoeksresultaten zijn direct meegenomen in de behandelprogramma’s en bovendien verwerkt in een voorlichtingsboekje. Geen folder met medische verhandelingen, maar een overzicht van verhalen over het leven met een hiv-besmetting. Over relaties, vruchtbaarheidsproblemen of seksualiteit bijvoorbeeld. Darak: ‘De kern van dat boekje is dat ook vrouwen met hiv het recht hebben om zelf te kiezen. Daar moeten behandelaars, maar ook de vrouwen zelf, veel meer oog voor krijgen.’

Curriculum Vitae

Shirish Darak (1977, India) studeerde Population Studies aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek aan het Population Research Centre aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen en een kliniek van de Prayas Health Group in Pune Maharasthtra (India). De titel van zijn proefschrift is ‘It’s not only about the baby! Understanding reproductive career and fertility among HIV infected Indian woman and its implications’. Het onderzoek werd gefinancierd door het Eric Bleumink Fonds van de RUG. Promotor is prof. dr. I. Hutter en copromotor is dr. F. Janssen. Momenteel werkt Darak als universitair hoofddocent aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen aan de RUG.