Burgemeesters kunnen overlast woningeigenaren niet aanpakken

Burgemeesters staan machteloos tegen woningeigenaren die ernstige geluidsoverlast veroorzaken of zich op een andere manier asociaal gedragen naar de buren. De lokale overheid kan proberen de woningen te sluiten, maar in de ogen van rechters is dat middel al snel veel te zwaar. Jurist Michel Vols stelt daarom voor om de Nederlandse Gemeentewet aan te passen opdat de lokale overheid betere instrumenten krijgt om effectief te reageren bij ernstige burengeschillen. Vols promoveert 31 oktober aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Vorig jaar nog sloot de burgemeester van Purmerend de koopwoning van een eigenaar die ernstige geluidsoverlast veroorzaakte voor zijn buren. Die beslissing werd aangevochten en de rechtbank te Haarlem stelde de woningeigenaar in het gelijk. Weliswaar maakte de overlast inderdaad een ernstige inbreuk op het woongenot van de buren en achtte de rechter de beslissing van de burgemeester begrijpelijk, maar geluidsoverlast rechtvaardigde volgens de rechter uiteindelijk geen woningsluiting. De buren van de overlastveroorzaker voelden zich na deze uitspraak het kind van de rekening.

Disbalans in wetgeving

Het enige instrument dat burgemeesters hebben is daarmee als het spreekwoordelijke kanon waar niet mee op een mug mag worden geschoten. Slachtoffers van woonoverlast kunnen daardoor niet worden geholpen. Deze disbalans kan goed worden aangepast naar Engels voorbeeld, stelt Michel Vols op basis van zijn onderzoek naar woonoverlast. Onder de Labourregering van Tony Blair kregen lokale overheden de bevoegdheid om in een vroeg stadium gedragsaanwijzingen (‘civil preventative orders’) te geven aan overlast veroorzakende woningbezitters. ‘In Nederland kan je daarbij denken aan financiële prikkels zoals een dwangsom in combinatie met een gedragsaanwijzing. Een eigenaar wordt eerder voor de keuze gesteld: die steeds blaffende hond afstaan of de woning verlaten?’ Een aangepast artikel 174a van de Gemeentewet ofwel de ‘Wet Victoria’ kan een einde maken aan de onkwetsbaarheid van woningeigenaren die in de praktijk bestaat.

Huur, koop en het recht op privéleven

Wanneer de overlastveroorzaker een huurder is, is de kans op een effectieve oplossing momenteel groter dan wanneer de veroorzaker zelf eigenaar is van de woning. ‘Het kan een tijd duren, maar in ernstige gevallen moeten huurders hun woning wel gedwongen verlaten, ’ aldus Vols. Deze disbalans tussen huurders en woningeigenaren maakt dat niet zozeer het asociale gedrag, maar de woonstatus van de veroorzaker kan bepalen of ernstige overlast kan worden opgelost. Vols benadrukt dat de meer evenwichtige regelgeving ook moet gelden voor huurders. De eerder genoemde gedragsaanwijzing kan namelijk voorkomen dat de verhuurder via de rechter de huurder dwingt zijn huurwoning te ontruimen. Een aangepast artikel 174a Gemeentewet stelt de lokale overheid volgens Vols in staat om een beter evenwicht te bewaren tussen de eerbiediging van het recht op privéleven van de overlastveroorzaker en de plicht om de slachtoffers in geval van ernstige overlast te ontlasten. Met een gedragsaanwijzing worden slachtoffers eerder geholpen, maar wordt de overlastveroorzaker niet dakloos gemaakt.

Curriculum vitae

Michel Vols promoveert in de rechtsgeleerdheid op vergelijkend juridisch onderzoek naar woonoverlast en het recht op een privéleven. Voor dit onderzoek bestudeerde Vols rechtspraktijk en wetgeving in Engeland, Wales, België en Nederland. Vols is sinds 2007 werkzaam bij het aan de RUG gelieerde Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid als onderzoeker op het gebied van openbare-orderecht.
Meer informatie

- Vols is met zijn idee voor de aanpak van overlastgevers deze week doorgedrongen tot de mondiale finale van de Innovating Justice Award . In de publiekspoll (voorronde) kreeg het idee de meeste stemmen.

- Contact:  Michel Vols