Minder probleemgedrag bij mensen met verstandelijke beperking na stoppen antipsychoticagebruik

Een derde deel van de bewoners van instellingen voor mensen met verstandelijke beperking gebruikt antipsychotica. Vaak zijn deze niet vanwege een psychotische ziekte voorgeschreven, maar om gedragsproblemen te bestrijden. Stoppen of verminderen van het gebruik van antipsychotica leidt juist tot afname van afwijkend gedrag. Ook daalt het gewicht. Bovendien neemt het risico op het Metabool Syndroom af; dit is de combinatie van te veel buikvet, verhoogde bloedsuiker, afwijkende bloedvetten en hoge bloeddruk, waardoor de kans op hart- en vaatziekten toeneemt. Dit blijkt uit onderzoek van AVG’er (Arts voor Verstandelijk Gehandicapten) en UMCG-onderzoeker Gerda de Kuijper. Zij promoveert op 4 september 2013 op haar proefschrift aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Antipsychotica zijn geneesmiddelen geïndiceerd voor het bestrijden van psychotische symptomen. Ongeveer 3 % van de mensen met een verstandelijke beperking lijdt aan een chronische psychotische ziekte. Uit onderzoek in woonvoorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking, bleek dat antipsychotica aan 32% van de bewoners voorgeschreven werd. Bij 80% van deze antipsychoticagebruikers was het gebruik langer dan 10 jaar, bij 58% was dit voor probleemgedrag en bij 22% voor psychotische symptomen of een chronisch psychotische ziekte. Langdurig gebruik van antipsychotica kan neurologische, metabole en hormonale bijwerkingen tot gevolg hebben. In haar onderzoek ging De Kuijper na of het gebruik van antipsychotica vanwege probleemgedrag afgebouwd kon worden in 14 of 28 weken.

Afbouw mogelijk

Uit de studie van De Kuijper blijkt dat volledige afbouw bij 43% van de 98 deelnemers mogelijk was; bij follow-up na 12 weken gebruikte 36% nog steeds geen antipsychotica Zowel in de groep die volledig had afgebouwd als in de groep bij wie dat niet gelukt was werd bij het merendeel geen gedragsverslechtering gezien. De resultaten van afbouw in 14 en afbouw in 28 weken waren vergelijkbaar.

Gunstige effecten

Bij gebruik van antipsychotica kunnen gezondheidsrisico’s voor overgewicht, metabole ontregeling, ontregeling van functies van primaire geslachtsorganen en bot calciumverlies toenemen. De resultaten van het onderzoek van De Kuijper lieten gunstige effecten zien op metabole symptomen: een vermindering van de tailleomvang (dus minder buikvet) en daling van het lichaamsgewicht en van de bloeddruk.

Klinische toepassing

Volgens De Kuijper hebben de resultaten van haar studie duidelijke consequenties voor de klinische praktijk. De Kuijper: ‘Behandelaars dienen zorgvuldig onderliggende oorzaken van gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking te onderzoeken en kritisch te zijn op het direct instellen van een medicamenteuze behandeling’. Bij mensen met een verstandelijke beperking kunnen neurologische bijwerkingen van antipsychotica een rol spelen in het onderhouden van probleemgedrag. De Kuijper pleit daarom voor het stoppen of verminderen van antipsychotica bij gebruik buiten de geldige indicatie, zoals gebruik voor gedragsproblemen.‘Uit mijn proefschrift blijkt dat volledige afbouw al is te realiseren in een periode van 3-4 maanden’. Verder is zij een groot voorstander van het bevorderen van scholing en coaching van zorgverleners en behandelaars in het omgaan met probleemgedrag.

Curriculum Vitae

Gerda de Kuijper (Enkhuizen, 1955) werkt als Arts voor Verstandelijk Gehandicapten bij VanBoeijen, zorg en ondersteuning voor mensen met een verstandelijke beperking te Assen, en als onderzoeker bij het UMCG. Zij verrichtte haar onderzoek bij de afdeling Kinder- en jeugdpsychiatrie van het UMCG. De titel van haar proefschrift is ‘Aspects of long-term use of antipsychotic drugs on an off-label base in individuals with intellectual disability’. Na haar promotie gaat zij werken als Arts voor Verstandelijk Gehandicapten bij GGZ Drenthe, afdeling Centrum voor Verstandelijke Beperking en Psychiatrie.

Noot voor de pers

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de persvoorlichters van het UMCG, bereikbaar op telefoonnummer (050) 361 22 00