Miljoenenpremies naar drie Groningse top-onderzoekers

Drie Groningse wetenschappers krijgen ieder anderhalf miljoen euro om de komende vijf jaar onderzoek te doen en een onderzoeksgroep op te bouwen. Zij ontvangen een Vici uit de Vernieuwingsimpuls van NWO.

NWO selecteert de Vici-laureaten op basis van de kwaliteit van de onderzoeker, het innovatief karakter en wetenschappelijke impact van het onderzoeksvoorstel en kennisbenutting. VICI is bestemd voor 'excellente, ervaren onderzoekers die met succes een vernieuwende onderzoekslijn hebben ontwikkeld en daarmee een vooraanstaande positie innemen op nationaal en internationaal niveau', aldus NWO.

Dit jaar schreven meer dan 200 onderzoekers een beknopte vooraanvraag voor een Vici-beurs. Daarvan werden er 128 uitgenodigd om hun voorstel verder uit te werken. Uiteindelijk ontvangen nu 32 wetenschappers een Vici-beurs.

Groningse Vici-laureaten

Prof. dr. Herman de Jong (Economie en Bedrijfskunde)

De welvaartsparadox: crisis in de jaren 1930 en toch beter welzijn?

‘Economische geschiedenis is een vakgebied waar we lessen van kunnen leren’, betoogt De Jong. ‘Waarom zag je in de jaren 1930 bijvoorbeeld een duidelijke welzijnsverbetering, terwijl het economisch toch zo slecht ging? Het blijkt een ingewikkeld samenspel van factoren. Wij willen gaan ontrafelen wat oorzaak is en wat gevolg.’

Economische voorspoed en menselijk welzijn vormen ogenschijnlijk twee kanten van dezelfde medaille. Maar zij ontwikkelen zich niet altijd in hetzelfde tempo. Het project analyseert de Europese welvaartsparadox tussen 1913 en 1950, een tijd van economische stagnatie, maar snel toenemende levenskwaliteit.

Ondanks wereldoorlogen, etnische zuiveringen, holocaust en emigratie nam in de eerste helft van de twintigste eeuw de Europese bevolking toe met 100 miljoen inwoners. In die tijd daalden de geboorte- en sterftecijfers, nam de kindersterfte af en de levensverwachting toe. Infectieziekten als tbc sloegen minder toe, mensen werden gemiddeld langer, de werkweken werden verkort en de vrije tijd nam toe. ‘Deze verbetering van het welzijn vinden we gek genoeg niet terug in de officiële cijfers die economische groei meten, aldus De Jong.

Prof. dr. Tineke Oldehinkel (UMCG)

Verloren plezier terugwinnen

‘Plezier maken is een hooggewaardeerd goed, vooral onder jonge mensen,’ zegt Oldehinkel. ’Have fun! Als dat niet meer lukt, is dat bijzonder akelig. Het is een eenzaam en isolerend gevoel.’

Oldehinkel wil nagaan hoe het onvermogen om plezier te beleven ontstaat, op welke manieren het zich uit en hoe verloren gegaan plezier teruggewonnen kan worden. Eerst wordt onderzocht welke factoren plezierverlies uitlokken bij jonge mensen. Oldehinkel gaat hier de TRAILS-studie voor gebruiken, waarin een grote groep jongeren meer dan tien jaar is gevolgd. Daarna richt het project zich op de verschillende verschijningsvormen van plezierverlies en op de vraag wat gedaan kan worden om het verloren gegane plezier te doen terugkeren. Oldehinkel: ‘Daarbij wil ik me richten op persoonlijke leefstijl-adviezen. Mensen die aan plezierverlies lijden, zijn moeilijk te bewegen tot het doorvoeren van veranderingen die hun welzijn kunnen bevorderen. Ze zitten gevangen in een vicieuze cirkel.’

Om die cirkel te doorbreken kan een intensieve ervaring helpen. Oldehinkel denkt daarbij aan bungee jumpen. ‘Dat geeft in menig opzicht een boost en is misschien een goede aanzet tot verandering’. Bungee jumpen blijkt wel een onderdeel dat veel reacties oproept. ‘Ik kan me dat wel voorstellen’, zegt ze. ‘En of het echt tot meer plezier zal leiden, weet ik natuurlijk nog niet. Maar ik weet wel dat ik dat bijzonder graag wil onderzoeken. Er zijn meerdere goede redenen om aan te nemen dat dit zo zou kunnen zijn.’

Prof. dr. Sijbren Otto (Wiskunde en Natuurwetenschappen )

Darwiniaanse evolutie van moleculen

Levende wezens ondergaan een Darwiniaanse evolutie. ‘Kunnen we chemische moleculen ook zo laten evolueren,’ vraagt chemicus Sijbren Otto zich af. De onderzoekers proberen deze vraag te beantwoorden door moleculen te ontwikkelen die kopieën van zichzelf kunnen maken onder omstandigheden waarin mutaties en selectie optreden.

De chemie heeft zich tot nu toe vooral gericht op het laten ontstaan van stabiele systemen. De tijd is echter rijp om ook stelsels te onderzoeken die niet in evenwicht zijn. Biologische systemen bestaan bij de gratie van vorming en verval, van synthese en degradatie, van een opeenvolging van leven en dood. Sijbren Otto wil onderzoeken of deze biologische principes ook toepasbaar zijn in de synthetische chemie. Zelf-assemblerende en zelf-replicerende macromoleculen spelen daarbij een belangrijke rol. Kunstmatige chemische systemen van dergelijke moleculen zouden ook een Darwiniaanse evolutie knnen ondergaan. Een eerste stap in de richting van synthetisch leven, hoopt Otto.